Του παππού και της γιαγιάς τα παραμύθια

Έχει και το φύλο μνήμη; Υπάρχει θηλυκός τρόπος να ξεχνάς, αρσενικός τρόπος να θυμάσαι; Μια καλή ευκαιρία να το διαπιστώσουμε είναι οι διαφορετικές αναμνήσεις που έχουν οι παππούδες και οι γιαγιάδες από την ίδια εποχή, που την έζησαν μαζί στο ίδιο μέρος, στο ίδιο σπίτι, μπορεί και στο ίδιο κρεβάτι. Εκείνοι ξέρουν να σου πουν πολλά για γεγονότα, πολεμικά, πολιτικά, για περιπέτειες ατομικές και συλλογικές, για πράγματα που είδαν, άγγιξαν, κατέκτησαν. Εκείνες μιλάνε για τους ανθρώπους τους. Τους γονείς, τα πεθερικά, τα παιδιά, τους συγγενείς, τους συγχωριανούς. Τα γεγονότα, τα πράγματα, η ιστορία, περνάνε στα λόγια τους διάστικτα από ανθρώπινα πρόσωπα, συγκεκριμένα και απτά. Ό,τι δεν άγγιξε τα δικά τους πρόσωπα, δεν συναντήθηκε με τη ζωή τους άμεσα, δεν υπάρχει στη μνήμη, είναι σαν να μη συνέβη ποτέ. Η ιστορία, αν την έγραφαν εκείνες, θα ήταν ένα ελλειπτικό κείμενο γεμάτο τεράστια χάσματα γεγονότων και πάνω τους μικρά γεφύρια με τον βιωμένο απόηχό τους. Μάλλον μυθιστόρημα θα ήταν, με πρωταγωνιστές "μικρούς" αφανείς καθημερινούς ανθρώπους. Αν δεν εξελίσσοταν σε παραμύθι με δράκους, στοιχειά ή βασιλόπουλα και νεράιδες, ανάλογα με το πόσο συμφιλιωμένη ήταν η μνήμη με τη ζωή που την γέννησε.
Ένα άλλο παράξενο γνώρισμα της θηλυκής μνήμης είναι η επανάληψη. Η αφήγηση του ίδιου περιεχομένου με διαφορετικές οπτικές, με διαφορετικό ύφος, με αναδρομές και προβολές, που θα τις ζήλευε κι ο καλύτερος πεζογράφος, αφού πρέπει να κρατήσουν κι αυτές το ενδιαφέρον του ακροατή, αναπαράγοντας ουσιαστικά το ίδιο περιεχόμενο, γράφοντας συνεχώς το ίδιο βιβλίο.
Οι παππούδες αντίθετα είναι φειδωλοί στα δικά τους αφηγήματα. Λένε μόνο όσα δεν έχουν ξαναπεί κι αυτά με το σταγονόμετρο. Μπορεί να τους ξέρεις 50 χρόνια και να μην έχεις μάθει ποτέ πώς σώθηκαν στον πόλεμο ή πώς έσωσαν τη ζωή κάποιου σε ένα λιμάνι. Μπορούν επίσης να γίνουν αντικειμενικοί αφηγητές, με μηδενική εστίαση, να αφηγηθούν γεγονότα που δεν τα έζησαν οι ίδιοι, να ανατρέξουν και σε εποχές πριν από τη γέννησή τους, όπως τις γνώρισαν μέσα από τις ιστορίες των δικών τους ανθρώπων. Να θυμηθούν χρονολογίες με μαθηματική ακρίβεια, αλλά όχι αυτούσια τα λόγια των ανθρώπων. Σ' αυτό είναι καλές εκείνες, έχουν καλύτερο μαγνητόφωνο στη μνήμη και σώζουν τη γλώσσα την παλιά με την ίδια ευλάβεια που κρατάνε τις θρησκευτικές τους παραδόσεις:
" Ο παππούλης μου ήτανε σοφός και μας έλεγε κουβέντες που τότε δεν τις καταλαβαίναμε γιατί ήμασταν παιδιά του χωριού αγράμματα: ο άνθρωπος παιδιά μ'γεννιέται δεν φτιάνεται. Τσακώνεστε; Ο λογικός υποχωρεί, ο στραβός δεν υποχωρεί. Για όλα μετανιώνεις, όταν πλένεσαι δε μετανιών'ς ποτέ.Να 'χετε να περνάτε καλά, το πολύ το χρήμα είνι ο δαίμονας, γιατί πας ψηλά ψηλά και πέφτ'ς μετά στο γκρεμό.Μού 'κανες γεράματα, θα σου κάνουν. Ό,τι κάνεις, λάβε, καρδιά μη σε πονέσει.Όλοι κάνουμε λάθη, να μη τραβάμε τα σκοινιά, τα σκοινιά είναι μακριά και κόβονται μετά."
Εκείνες επιζητούν περισσότερο το κοινό τους, εκείνοι μόνο στους πολύ ευνοϊκούς ακροατές δίνουν το δώρο της μνήμης και μόνο όταν το ευνοούν και οι περιστάσεις.
Μαζί και οι δύο πάντως συνθέτουν τη μεγάλη αφήγηση που στο μίτο της δένουμε και τη δική μας ζωή. Κι όταν αρχίζουμε να ξετυλίγουμε την κλωστή της, βρίσκουμε μέσα και το δικό τους παραμύθι μπλεγμένο αξεδιάλυτα με το δικό μας.

Νεοελληνική γλώσσα και λογοτεχνία στην Α΄Λυκείου:Μια πρώτη ανάγνωση

Μέσα στον ορυμαγδό και το χαλάζι, κι ενώ δεν προλαβαίνουμε να σηκώσουμε κεφάλι από μέτρα, περικοπές και συγχωνεύσεις, να σου και μια μεταρρύθμιση στο λύκειο. Μια μεταρρύθμιση σιωπηρή, αθόρυβη και χαμηλοβλεπούσα. Σχεδόν δεν την πήραμε χαμπάρι. Μπήκε ο Νοέμβριος για να κυκλοφορήσουν οι γραφές της. Τις ανοίξαμε και τι να δούμε! Αφού καταφέραμε να αποκρυπτογραφήσουμε τα στριφνά ελληνικά τους, τα γεμάτα όρους τεχνοκρατικούς και αναλύσεις περί διαγραμμάτου, διαπιστώσαμε με έκπληξη ότι ήταν η πιο καινοτόμα μεταρρύθμιση στο αντικείμενο της διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας και λογοτεχνίας που συναντήσαμε τα τελευταία χρόνια!
Με την επιφύλαξη πάντα ότι μπορεί να μην έχουμε αντιληφθεί όλες τις παραμέτρους και τα ψιλά γράμματα που κρύβουν αυτές οι οδηγίες, θεωρούμε ότι είναι στη σωστή κατεύθυνση.
Απαλλάσσουν πρώτα από όλα τη λογοτεχνία από το σχολαστικισμό των αναλύσεων και την παπαγαλία μελετών και ερμηνειών, που την σκύλευαν τόσα χρόνια, διώχνοντας μακριά της τους φυσικούς αποδέκτες της, τα παιδιά των ανθρώπων.
Τώρα θα εξετάζονται σε ΑΓΝΩΣΤΟ κείμενο. Μπορεί να χρησιμοποιούνται εργαλεία και αναγνώσεις που διδάχθηκαν στην τάξη, αλλά, όσο να πεις, ένα άγνωστο κείμενο είναι φρέσκο αεράκι ικανό να παρασύρει όλη τη μούχλα που μαζεύτηκε σε λυσάρια και υποσημειώσεις υποσημειώσεων χρόνια τώρα.
Μετά, απελευθερώνει το μαθητή και τον καθηγητή από το συγκεκριμένο εγχειρίδιο της τάξης, από τα συγκεκριμένα 10-20 το πολύ κείμενα που διδάσκονταν μέσα σε μια χρονιά.
Τώρα η ύλη απλώνεται στα βιβλία και των τριών τάξεων του λυκείου και όχι μόνο. Χωράει κι άλλα βιβλία, ιστοσελίδες, ολόκληρα λογοτεχνικά έργα.
Και μόνο με την ιδέα ότι "δεν θα πέσει το συγκεκριμένο κείμενο στις εξετάσεις" οι μαθητές στέκονται κριτικά απέναντί του, το διαβάζουν, το συζητάνε, αντλούν ό,τι ταιριάζει στα ενδιαφέροντά τους και το συγκρίνουν με άλλα κείμενα, χωρίς να βασίζονται σε "έτοιμες λύσεις".
Υπάρχει φέτος, βέβαια, ένα θεματικό πλαίσιο που επιδέχεται αμφισβήτηση:Τα φύλα στη λογοτεχνία. Είναι σωστό να εξετάζεται με κοινωνιολογικούς όρους η λογοτεχνία;Είναι σωστό να υπηρετεί ξένους αφεντάδες αυτή η αδιαφιλονίκητη αρχόντισσα του πνευματικού πολιτισμού; Μια χαρά λειτουργεί στην πράξη πάντως. Και πολλά κείμενα διαβάζουμε και τα επεξεργαζόμαστε με ομάδες και γόνιμες συζητήσεις γίνονται στην τάξη. Αφού πιάνει ποντίκια, λοιπόν, η γατούλα μας ας μολύνει και λίγο το αριστοκρατικό της αίμα.
Φαντάζομαι ότι στα επόμενα θεματικά πλαίσια,παράδοση και μοντερνισμός στην ποίηση και θέατρο θα δοθεί ευκαιρία να εκτιμήσουμε και το ειδολογικό κριτήριο ως προς την αποτελεσματικότητα και την αποδοχή του από τους μαθητές.
Στη διδασκαλία της γλώσσας, τώρα, η κυρίαρχη τάση είναι απόλυτα κοινωνιοκεντρική. Τίποτε δεν γίνεται για τη γλώσσα αυτή καθεαυτή, όλα εντάσσονται στις ανάγκες της επικοινωνίας. Μέχρι τώρα αυτό αφορούσε σε ένα βαθμό την παραγωγή λόγου, που όφειλε να διεξάγεται με όρους επικοινωνίας, αλλά όλα τα υπόλοιπα (θεωρία της γλώσσας,γραμματική, συντακτικό, λεξιλόγιο) χαμπάρι δεν έπαιρναν από επικοινωνία και τέτοια ψιλά γράμματα. Οι μαθητές στο γυμνάσιο και το λύκειο εντρυφούν πρώτα σε ένα αχανές υλικό ασκήσεων και θεωρίας, με κείμενα που χρησιμοποιούνται ως παραδείγματα, για να φτάσουν μετά από άπειρες διδακτικές ώρες να γράψουν δυο αράδες ή να μιλήσουν. Αν τους αφήσουν χρόνο τα υπόλοιπα. (Αυτά βέβαια για τους νομιμόφρονες φιλολόγους, γιατί υπάρχουν και οι αντιρρησίες που δεν τηρούν το αναλυτικό και καλά κάνουν)
Τι αλλάζει σ'αυτό; Θυμάστε εκείνον τον καθηγητή στον Κύκλο των Χαμένων Ποιητών που βάζει τους μαθητές να σκίσουν τη σελίδα του βιβλίου τους με τη σχολαστική γλωσσική ανάλυση; Νομίζω ότι μπορούμε πια, χωρίς να παρανομούμε, να πετάξουμε από τη διδασκαλία της γλώσσας όλα αυτά που την έκαναν βαρετή και αναποτελεσματική και να δώσουμε ελευθερία στους μαθητές μας να ακούσουν, να μιλήσουν, να διαβάσουν και να γράψουν κάθε είδους κείμενα, σαν κι αυτά που συναντούν στην καθημερινότητά τους και θα χρειαστεί να παράγουν με επάρκεια σε όλη τη ζωή τους.
Για μας τους διδάσκοντες είναι δύσκολο έργο, γιατί είμαστε εντελώς αβοήθητοι. Ούτε υλικό υπάρχει, ούτε κατάλληλο βιβλίο με σαφείς οδηγίες, ούτε είναι εύκολο να χρησιμοποιούμε τις νέες τεχνολογίες στα ρημαγμένα από τις περικοπές σχολεία μας.
Καλό θα είναι να αρχίσουμε να ανταλλάσσουμε υλικό και ιδέες μεταξύ μας.
Για αρχή παραθέτω ένα φύλλο εργασίας που χρησιμοποίησα πρόσφατα σε ομαδοσυνεργατική διδασκαλία:
ΠΡΟΒΟΛΗ ΒΙΝΤΕΟ: Ο Χοσέ φαντάρος (Από τις Σαββατογεννημένες)
1.Να σημειώσετε τις παραφθαρμένες ελληνικές λέξεις που λέει ο Χοσέ
2.Να βρείτε τις «παρεξηγήσεις» που γίνονται λόγω άγνοιας της ελληνικής πραγματικότητας από τον Χοσέ
3. Πώς επιδρά στη γλώσσα μας η χρήση της από τους μετανάστες που ζουν στη χώρα μας;
ΚΕΙΜΕΝΟ:Π. ΜΠΟΥΚΑΛΑ , Το καλοκαίρι των γλωσσών (θεματικοί κύκλοι σελ. 35)
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ
1. Ποια είναι η γλωσσική ταυτότητα του καλοκαιριού;
2. Σε τι διαφέρει από αυτήν του χειμώνα;
3. Ποιες διαφορές διαπιστώνει ο συγγραφέας στις γλώσσες που ακούγονται στους τόπους παραθερισμού;
4. Πώς αναλύεται η κοινωνική ταυτότητα των ομιλητών των γλωσσών του καλοκαιριού ;
5. Ποια κριτική διατυπώνει ο συγγραφέας για τη στάση της ελληνικής πολιτείας απέναντι στους νέους ομιλητές της γλώσσας μας;
6. Ποιες θέσεις-προτάσεις διαφαίνονται στα γραφόμενά του για τον τρόπο αξιοποίησης της ελληνομάθειας των μεταναστών;
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΛΩΣΣΙΚΕΣ
1. Να βρείτε τους τρόπους συνοχής των παραγράφων.
2. Να επισημάνετε στοιχεία ποιητικής λειτουργίας στη γλώσσα του κειμένου.
3. Να διακρίνετε λόγιες και λαϊκές λέξεις στο κείμενο και να επιχειρήσετε τη μετατροπή τους στο άλλο είδος.
4. «Η παράσταση εμφανίζεται κάθε χρόνο βαθύτερα φθαρμένη από τη λογική και την αισθητική της βιαστικής απομίμησης.» Να μετατρέψετε την παθητική σύνταξη σε ενεργητική και να σχολιάσετε τη διαφορά που προκύπτει.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ
1. Πώς καταλαβαίνουμε ότι είναι μορφωμένος και έχει διαβάσει πολύ;
2. Είναι δημοκρατικός στις πολιτικές του πεποιθήσεις;
3. Φτιάξτε 2 λίστες, μία με τις προτιμήσεις του και μία με τις αντιπάθειές του
4. Ποιος νομίζετε ότι είναι ο σκοπός του σ’αυτό το κείμενο;
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΙΚΟ ΕΙΔΟΣ
1. Τι είδος κειμένου είναι αυτό και πώς το αναγνωρίζουμε;
2. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του είδους αυτού; Διακρίνονται στο συγκεκριμένο κείμενο;
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΛΟΓΟΥ
1. Να γράψετε μια ανοιχτή επιστολή προς την ελληνική πολιτεία και να εκθέσετε σ’αυτή τις απόψεις σας για την ελληνομάθεια των μεταναστών και τις προτάσεις σας για τη βελτίωση και την αξιοποίησή της.
2. Να μπείτε στη θέση ενός μετανάστη στην Ελλάδα και να γράψετε μια επιστολή για λογαριασμό του στον συντάκτη του άρθρου.
3. Να γράψετε έναν φανταστικό διάλογο από μια ελληνική παραλία, έτσι που να φαίνονται οι διαφορετικής «φυλής» παραθεριστές που υπάρχουν σ’ αυτήν
4. Να στείλετε σε ένα sms μια πολύ σύντομη περίληψη του άρθρου για κάποιον φίλο σας που τον ενδιαφέρει το θέμα. 50λ
5. Να γράψετε μια μεγαλύτερη περίληψη (150 λέξεων) για να δημοσιευθεί στην ιστοσελίδα του σχολείου.
6. Να πάρετε συνέντευξη από έναν μετανάστη για τη σχέση του με την ελληνική γλώσσα, διαμορφώνοντας αντίστοιχο ερωτηματολόγιο

ΥΓ:Πριν στεγνώσει το ηλεκτρονικό μελάνι αυτής της ανάρτησης, έλαβα με ιμέιλ το παρακάτω ερωτηματολόγιο από μια μαθήτρια ως απάντηση στην 6η ερώτηση της παραγωγής λόγου:

1. Ήταν δύσκολο να μάθετε να μιλάτε ελληνικά;

2.Πώς συνεννοούσασταν στην αρχή;

3.Ποιος σας βοήθησε να μάθετε τη γλώσσα;

4.Γινόσασταν ευκολότερα αποδεκτός αφού μάθατε να μιλάτε ελληνικά;

5.Πόσο σας έχει βοηθήσει αυτό στην εύρεση εργασίας;

6.Τα παιδιά σας έμαθαν εξαρχής να μιλούν ελληνικά;

7.Γνωρίζουν τη μητρική σας γλώσσα;

8.Πότε τη μιλούν;

Ο Χάρυ στις ελιές

Με λένε Χάρυ και φέτος πρωτοπήγα στις ελιές. Οι ελιές είναι κάτι που μαζεύουν οι άνθρωποι και δεν το μαζεύουν καθόλου οι σκύλοι. Οι σκύλοι προτιμούν να μαζεύουν κανένα ξερό ποντίκι κάτω από το λάινο, αλλά μόλις οι άνθρωποι το δουν, αφήνουν τις ελιές και ξεφωνίζουν λες και είναι δικό τους. Κι αφού σου πάρουν αυτό το παιχνίδι σου, δεν σταματάνε εκεί, σου χαλάνε και τα επόμενα. Ούτε να βουτάς μέσα στις ελιές σε αφήνουν, ούτε να σε τραβάνε μαζί με τα λιόπανα θέλουν, ούτε να ψάξουν να βρουν το παπούτσι που τους έκρυψες κάνουν κέφι. Ακόμα καθόλου δεν εκτιμάνε που μάζεψες ένα ξεχασμένο αβγό έξω από το κοτέτσι και το έφαγες.
Και έτσι σου μένουν μόνο οι γάτες που μπορείς να τις φουσκώνεις και να τις ξεφουσκώνεις, να τις ανεβάζεις στα δέντρα και να τις κατεβάζεις και να σου βγάζουν νύχια,μόλις πας να τους κλέψεις κανένα μεζεδάκι.
Δεν ξέρω γιατί οι άνθρωποι ασχολούνται τόσο με τις ελιές και όχι με τις γάτες, αλλά μαζί μου έμειναν ευχαριστημένοι.
Στο τέλος της μέρας όλοι παραδέχτηκαν ότι τους βοήθησα πολύ στις ελιές και με βγάλανε φωτογραφίες.
Ελπίζω από αύριο να πάμε να μαζέψουμε και τα αβγά.

Στην αναβροχιά, καλές κι οι παρελάσεις

Θυμάστε μια παλιά συζήτηση για τις παρελάσεις που είχε απασχολήσει και τον ανεμόμυλο;
Ε να, που σήμερα αποδείχτηκε ότι βιάστηκαν τότε πολλοί να τις χαρακτηρίσουν φασιστικό κατάλοιπο και να τις εξοβελίσουν από μια Ευρώπη σύγχρονη και κοσμοπολίτισσα. Να, που η Ευρώπη η σύγχρονη, όχι μόνο υπερεθνική και ενωτική δεν είναι, αλλά ο καθείς οχυρώνει όσο μπορεί καλύτερα τον οίκο του και ρίχνει στα θηρία των αγορών τον...ψωριάρη εταίρο, για να μη μεταδώσει την ψώρα του.
Και τότε αποκαθίστανται και οι παρελάσεις!
Ακόμα και οι αριστερίστικες συσπειρώσεις διαμαρτύρονται που τις χάνουν οι μαθητές λόγω καταλήψεων. Και όλοι οι υπόλοιποι βρίσκουν μια ευκαιρία να εκφράσουν μέσα από αυτές τη διαμαρτυρία τους και οι αρχές σε ορισμένες περιπτώσεις αναγκάζονται να τις ματαιώσουν. Αν κατάλαβα καλά όμως, κανείς δεν ήθελε να ματαιωθούν, τους πολιτικούς ήθελαν να αποδοκιμάσουν και να διώξουν από αυτές. Και όπου το κατάφεραν, συνέχισαν να παρακολουθούν με σεβασμό την παρέλαση, να χειροκροτούν, να ψάλλουν τον εθνικό ύμνο όλοι μαζί.
Αμαυρώνουν άραγε αυτές οι διαμαρτυρίες την ιστορική επέτειο;
Μα τι είναι η ιστορική επέτειος νεκρώσιμη ακολουθία που οφείλουμε όλοι να παρακολουθούμε με ευλάβεια και σιωπή;
Τα γεγονότα αυτά είναι ακόμα γεμάτα αίμα αληθινών ανθρώπων, πόνο αληθινών ανθρώπων, ψυχή αληθινών ανθρώπων, και κανείς δεν μπορεί να τα μουμιοποιήσει και να τα στήσει εκθέματα μουσειακά, όταν εκεί έξω αληθινοί άνθρωποι ματώνουν και πονάνε. Αυτοί οι άνθρωποι θα αναζητήσουν μέσα στη δοκιμασία τους ένα αποκούμπι για την ψυχή τους στην ιστορία των γονιών τους και των παππούδων τους. Είναι δικαίωμά τους κληρονομικό και σιγά μη ζητήσουν την άδεια από τους κατά συνθήκη θεματοφύλακες των εθνικών επετείων.
Εδώ δεν σέβονται ούτε τις συντάξεις των αναπήρων πολέμου, όσων απέμειναν, οι εθνικές επέτειοι τους μάραναν!
Α,και πριν αποφασίσουμε να πετάξουμε στη χωματερή της παγκοσμιοποίησης κάτι που μας φαίνεται μπαγιάτικο ή ξεπερασμένο,όπως οι παρελάσεις, ας το σκεφθούμε λίγο καλύτερα, γιατί τώρα στα χρόνια της ξηρασίας που έρχονται μπορεί να αποδειχθεί ότι:"Στην αναβροχιά, καλές κι οι παρελάσεις"

Στο ξενιτεμένο μου που γιορτάζει

Και τώρα τι κάνουμε;

Και τώρα που ξέρουμε πια με σιγουριά ότι θα είμαστε φτωχοί και χρεοκοπημένοι, ακόμα κι αν δεν φάγαμε ποτέ χρήματα που δεν τα κερδίσαμε με τη δουλειά μας, τι κάνουμε;
Αγανακτήσαμε, φωνάξαμε, βρίσαμε, μας χτύπησαν, μας έκλεισαν πάλι στα σπίτια. Τα κόμματα, οι συνδικαλιστικές παρατάξεις, μας καλούν σε συνεχείς απεργίες, που δεν έχουν το παραμικρό αποτέλεσμα, εκτός από το να συρρικνώνουν κι άλλο το εισόδημά μας.
Περιμένουμε μέρα με τη μέρα το επόμενο χαράτσι, το επόμενο δυσμενές μέτρο, την ανεργία, την εφεδρεία, την απόλυση. Είμαστε στωικά έτοιμοι για όλα πια: στάση πληρωμών, δέσμευση καταθέσεων, πόλεμο, πανδημία, πυρηνική καταστροφή. Ένας λαός μαργωμένος από την κατάθλιψη να ακούει τα ίδια και τα ίδια για το τι έφταιξε και ποιος και για το ποιοι την πληρώνουν και ποιοι τη γλιτώνουν. Έτοιμοι να κατασπαράξουμε όποιον θεωρήσουμε λίγο καλύτερό μας, λίγο πιο βολεμένο από μας.

Όλα τα όπλα μας έχουν στομώσει από την κατάχρηση. Κάναμε, χρόνια τώρα συστηματικά, επετειακές καταλήψεις, απεργίες, διαδηλώσεις. Πώς να λειτουργήσουν τώρα που τα έχουμε ανάγκη; Κατέβηκε όλη η Αθήνα στο Σύνταγμα και πάλι όλα έγιναν κατά πώς τα σχεδίασαν ερήμην μας. Ούτε οι δημοσκοπήσεις ούτε οι προπηλακισμοί πολιτικών έχουν το παραμικρό αποτέλεσμα στο πολιτικό τοπίο. Ψηφίζουν, αποφασίζουν, αντιπολιτεύονται, στα ίδια γνωστά μοτίβα, λες και κάποιος πατάει ένα κουμπί στη Βουλή και όλοι ξεχνάνε τι υπάρχει απέξω. Και παρά τη μείωση των ποσοστών των μεγάλων κομμάτων, μια χαρά τη φτιάχνουν πάλι την κυβέρνηση του δικομματισμού με μια καλή βοήθεια.

Τι μας μένει από δω κι εμπρός;
Αυτό που έκαναν οι κάτοικοι της Πομπηΐας, όσοι δεν πρόλαβαν να φύγουν και είδαν το Βεζούβιο να τους απανθρακώνει;
Πώς θα αποφύγουμε να γίνουμε μακάβρια γλυπτά για τα μουσεία του μέλλοντος: "Ο έλληνας που δούλευε στο γραφείο του", "Ο έλληνας που πήγαινε ταξίδι", "Η ελληνίδα που πήγαινε για ψώνια", "Το ελληνάκι που πήγαινε χαρούμενο στο σχολείο", "Ο παππούς που έδινε χαρτζιλίκι στο εγγόνι του";

Δεν έχω, φυσικά, απάντηση σ'αυτά τα ερωτήματα, μα δεν έγραψα αυτό το κείμενο για να εκφράσω απλώς τις απορίες μου και να δηλώσω αμηχανία.
Έχω την υποψία ότι η κοινή μας αίσθηση αδιεξόδου είναι όχι μόνο αυτό που μας ενώνει, αλλά κι αυτό που μας απομακρύνει. Σαν τα λαβωμένα θηρία που φεύγουν από την αγέλη, για να γλείψουν τις πληγές τους. Μόνο που όταν επιστρέφουν, δεν βρίσκουν κανέναν εκεί που τον άφησαν.
Γι'αυτό λοιπόν, αν υπάρχουν απαντήσεις, θα τις βρούμε μαζί. Οι συνάδελφοι, οι συγχωριανοί, οι συγγενείς, οι φίλοι. Όλα τα μικρά και μεσαία κοινωνικά δίκτυα που έχουμε δημιουργήσει ως πρόσωπα.
( Όχι, τα μεγάλα που τα έχουμε φτιάξει ως κουκιά, δεν κάνουν.)
Δεν επικαλούμαι μόνο την αλληλεγγύη και την ανθρωπιά που θα γιατρέψουν τους πληγωμένους και πένητες. Αναφέρομαι στην κοινωνική και πολιτική στάση μας ως πρόσωπα μέσα σ'αυτά τα ποικίλα δίκτυα.
Για παράδειγμα, όσο κι αν είναι συρρικνωμένο το εισόδημά μας, ως καταναλωτές έχουμε ακόμη δύναμη όλοι μαζί. Το ποια προϊόντα ή υπηρεσίες θα προτιμήσουμε ή θα συστήσουμε ή το πώς θα συνεταιριστούμε για να επιτύχουμε καλύτερη εξοικονόμηση χρημάτων και πόρων.
Δείτε τι γίνεται με τις ανταλλαγές χωρίς χρήματα ή με τα διάφορα "συν" που ανθούν σε πολύ πιο εύπορες κοινωνίες. Οι άνθρωποι συγκατοικούν, μετακινούνται μαζί, πηγαίνουν διακοπές ό ένας στο σπίτι του άλλου, φροντίζουν ή διαβάζουν μαζί τα παιδιά τους, ανταλλάσσουν τα είδη ρουχισμού, τα φαγώσιμα κλπ.
Και για να γίνω πιο συγκεκριμένη:
Απευθύνομαι σε ένα από τα δικά μου δίκτυα, τους συναδέλφους μου δασκάλους και καθηγητές:
Καιρός να αρχίσουμε να συνεταιριζόμαστε, να διεκδικήσουμε πχ καλύτερες τιμές για βιβλία, που πια δεν μπορούμε να προμηθευτούμε με το μισθό μας. Να διεκδικήσουμε καλύτερα επιτόκια από τις τράπεζες για τη μισθοδοσία μας, καλύτερα ενοίκια στους τόπους που υπηρετούμε μακριά από τα σπίτια μας. Να επιλέξουμε τη συγκατοίκηση, να κάνουμε μπέιμπι σίτινγκ ή σχολική βοήθεια στα παιδιά μας. Να οργανώσουμε ακόμη και δραστηριότητες που θα μας ενισχύσουν οικονομικά πχ συλλογικές εκδόσεις βιβλίων και περιοδικών.

Σημαντικό επίσης είναι να μην κάνουμε εκπτώσεις. Να μην πέσουμε στην παγίδα του:"αυτοί κάνουν πως με πληρώνουν κι εγώ θα κάνω πως δουλεύω."
Ειδικά όσοι είμαστε στο δημόσιο και η δουλειά μας αφορά τη ζωή, την υγεία, τη μόρφωση των συμπολιτών μας και των παιδιών τους. Αν πέσουμε σ'αυτή την παγίδα, γρήγορα μαζί με την ανέχεια, θα αντιμετωπίσουμε και την αδιαφορία των συνανθρώπων μας, όταν τους χρειαζόμαστε.
Ίσα ίσα τώρα είναι που πρέπει να σταθούμε όρθιοι, να δώσουμε τον καλύτερο εαυτό μας, γιατί οι συμπολίτες μας δεν θα έχουν εναλλακτικές λύσεις, για να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες από την πλημμελή άσκηση των καθηκόντων μας.
Ας κάνουμε για παράδειγμα εμείς οι δάσκαλοι τα σχολεία εστίες αντίστασης στη μαυρίλα και την απόγνωση. Απογευματινά μαθήματα, εκδηλώσεις, αθλητισμό, ομάδες θεάτρου, χορού, κινηματογράφου. Ένα ολοήμερο προσφορά στη χειμαζόμενη ελληνική κοινωνία. Μια ανάσα για τον γονιό που αγωνιά για το ψωμί του παιδιού του. Τουλάχιστον να μην αγωνιά για τη μόρφωσή του. Δεν μπορούμε μια φορά κι εμείς στην ιστορία μας να αγωνιστούμε ανοίγοντας κι όχι κλείνοντας το σχολείο; Ας δοκιμάσουμε, τι άλλο έχουμε να χάσουμε πια; Τίποτα δε σώσαμε με το "ενάντια", το "κάτω" και το "κατά". Ας δούμε τι μπορεί να βγει με το "μαζί", το "υπέρ" και το "πάνω".

Ωραία και συμμορφωμένα τα λες, φρόνιμη γυριστρούλα, θα μου πείτε.
Μια χαρά θα τη βγάλουν όσοι μας κλέβουν τα χρήματα, τα δικαιώματα, τις δουλειές, τον εθνικό πλούτο.
Ενώ εμείς θα φτιάχνουμε δίκτυα αλληλεγγύης και συνεταιριστικούς ομίλους, αυτοί θα λυμαίνονται ανενόχλητοι το βιος μας.
Δεν προσπαθώ να γιατρέψω με ασπιρίνες τον καρκίνο, φίλοι μου. Τον αληθινό ενεργό πολίτη προσπαθώ να "αναστήσω". Αυτόν που θάφτηκε κάτω από τη φούσκα μιας πλαστικής ευμάρειας, κάτω από τη σήψη των ξύλινων πολιτικών λόγων και ιδεών. Αν αυτό το ον δεν καταφέρει να βρει το βιότοπο που θα το κάνει να ευδοκιμήσει, αν δεν μπορέσει να διαφεντέψει το έχει του, το μέλλον των παιδιών του ως πολίτης κι όχι ως φοβισμένο ανθρωπάκι, όλα τα θεριά αυτού του κόσμου θα συνεχίζουν ανενόχλητα το κατασπάραγμά μας.

Η Κυρά- Λεούσα μέσα στα λάινα

Άνοιξε ένας καινούριος χωματόδρομος πίσω από το κοχυλιανό κάστρο, που πάει προς τη Μέλισσα. Φτάνει όμως μόνο μέχρι το ξωκλήσι της Κυρά- Λεούσας, που μέχρι τώρα το λειτουργούσαν μόνο οδοιπόροι πιστοί από το Κοχύλου.
Φτάσαμε μέχρι εκεί περνώντας μέσα από τοπία γνώριμα και άγνωστα μαζί. Μια "νέα γη" μέσα στα γνωστά μας λημέρια, απροσπέλαστη από μηχανοκίνητους επισκέπτες, γεμάτη από ενθυμήματα ανθρώπινου μόχθου, άλωνες, κελιά, αμασιές, εμπατές. Ακόμα και το φυσικό τοπίο, όπως στο υπόλοιπο νησί, είναι δημιούργημα ανθρώπινο, τα λάινα, οι αμυγδαλιές, οι συκιές, τα αμπέλια. Μόνο που εδώ έχουν μείνει όπως τα άφησε ο καιρός. Δύσκολο να χτίσεις, αν δεν υπάρχει δρόμος, ακόμα κι ένα κελί. Ακόμα και μια βουλιάστρα.
Μόνο το ξωκλήσι είναι περιποιημένο. Στο υπέρθυρο ως έτος ανακαίνισης αναφέρεται το 1909. (Τότε που ανακαινίζοταν η Ελλάδα ή τουλάχιστον έτσι πιστεύαμε.)
Μέσα στο δάπεδο μια άλλη χρονολογία, 1954.Δωρεά ευσεβούς πιστού. Από πού άραγε έφερε τα χρήματα; Βαπόρια, ξενιτιά; Τι τάμα ξεπλήρωνε με τη δωρεά του;
Στην εικόνα της Παναγιάς, στο πλάι της κορνίζας, λίγα κατοστάρικα παλιά, ξεπληρώνουν ένα άλλο τάμα, που δεν θα χαθεί ποτέ, όπως η αναγραφόμενη νομισματική τους αξία.
Μέσα σ'αυτό το μικρό ιερό, έχει ακόμα θέση για κερί και θυμίαμα.
Έξω η θάλασσα κοντινή και απρόσιτη, μαζί με το λιγοστό νεράκι της ρεματιάς, δροσίζουν το ξερό τοπίο.
Κι εμείς οι φυγάδες των άγριων καιρών, ξαποστάσαμε και ανασάναμε.
Βοήθειά μας η Κυρά- Λεούσα των λάινων.

Ένα κορίτσι με τον παππού του

Καθόταν δίπλα μου στο σαλόνι του νοσοκομείου και περιμέναμε μαζί με άλλους συγγενείς και επισκέπτες να μπούμε στα δωμάτια μετά την επίσκεψη των γιατρών. Ένα πολύ νέο κορίτσι γύρω στα 20 που είχε έρθει να βγάλει τον παππού της που νοσηλεύοταν δίπλα στον πατέρα μου.
Μπήκε στο δωμάτιο και άρχισε να ετοιμάζει τον παππού σαν να ήταν το μωρό της, η κούκλα της. Σκεπτόμουν όσο την έβλεπα να τον φροντίζει έτσι, πόσο σπάνιο είναι πια αυτό το θέαμα. Η φροντίδα των γερόντων από τα παιδιά τους και πολύ περισσότερο από τα εγγόνια τους. Όλα πια έχουν ανατεθεί σε ξένους, νοσοκόμες, συνοδούς, μπέιμπι σίτερς γερόντων, προσωπικό οίκων ευγηρίας. Γινόμαστε όλο και πιο "δυτικοί" στη σωματική μας έκφραση. Περιχαρακώνουμε όλο και πιο αυστηρά τη σωματική μας υπόσταση, την κρατάμε στη σωστή απόσταση, ανάλογα με το πρόσωπο που έχουμε απέναντί μας. Μας βαραίνει όλο και πιο πολύ η σωματική επαφή με όποιον δεν έχει το αποκλειστικό προνόμιο να σεριανίζει στο ζωτικό μας χώρο. Κι όμως, θυμάμαι πως μεγαλώσαμε αλλιώς. Κοιμόμασταν στο ίδιο κρεβάτι με γιαγιάδες και θείες, οι εγγονές συνήθιζαν να βοηθάνε τη γιαγιά να πλυθεί, έκαναν εντριβές στον παππού, βοηθούσαν ακόμη και στην τουαλέτα αν χρειαζόταν. Έρχοταν έτσι η φυσική συνέχεια της φροντίδας από τον μεγάλο στο μωρό και από το μικρό στον γέρο.

Η κοπέλα ετοίμασε τον παππού, κάθισε δίπλα του στην άκρη του κρεβατιού, τον αγκάλιασε τρυφερά και του μιλούσε, μέχρι να έρθει ο μπαμπάς της να τους πάρει, και ιδέα δεν είχε για την όμορφη εικόνα που μου χάρισε.

Στους μαθητές μας που έγιναν φοιτητές

Μόλις βγήκαν τα αποτελέσματα των πανελλαδικών εξετάσεων και μαζί με τα συγχαρητήρια, τις αγκαλιές και τα χαμόγελα, σας συνοδεύουν και οι ανησυχίες για το μέλλον. Πρώτη φορά τόσο κουτσουρεμένη χαρά της επιτυχίας σ' αυτή τη χώρα που έτσι κι αλλιώς συνηθίζει να κουτσουρεύει ό,τι καλό πετυχαίνουν τα παιδιά της.
Μην τους αφήνετε να κουτσουρεύουν τη χαρά σας. Μπήκατε στη σχολή που θέλετε ή στην πιο κοντινή στις προτιμήσεις σας; Χαρείτε, κάνατε ένα μεγάλο βήμα, θα σπουδάσετε μια επιστήμη ή μια ειδικότητα που σας ενδιαφέρει κι αυτό από μόνο του θα δώσει νόημα στη ζωή σας, ακόμα κι αν δεν σας εξασφαλίσει ένα ανέφελο και ασφαλές επαγγελματικό μέλλον.
Μην τους ακούτε όλους αυτούς που προβλέπουν με απόλυτη βεβαιότητα ένα μέλλον θεοσκότεινο για σας, με ανεργία, υποαπασχόληση, αναξιοκρατία, μισθούς πείνας και σκυμμένα κεφάλια.
Μην ακούτε όλους αυτούς που σας λένε ότι τώρα μόλις μπείτε στα πανεπιστήμια, πρέπει να τα καταλάβετε και να είστε ολημερίς στους δρόμους, γιατί έτσι θα δείτε καλύτερες μέρες.
Μην ακούτε ούτε αυτούς που σας συμβουλεύουν να κοιτάτε μόνο την πάρτη σας, τις σπουδές σας, το βόλεμά σας.
Μην ακούτε κι αυτούς που πάντα έχουν στο τσεπάκι μια βολική λύση, ένα γλείψιμο, μια γνωριμία, μια άκρη, για όλα τα δύσκολα που θα βρεθούν στο δρόμο σας.
Όλοι αυτοί αντιπροσωπεύουν την Ελλάδα του χθες. Μια χώρα βυθισμένη στην οικονομική και κοινωνική παρακμή. Κι όλοι αυτοί που άλλος λίγο, άλλος πολύ, υπηρέτησαν τις λογικές που μας οδήγησαν εκεί, δεν είναι σε θέση να κάνουν προβλέψεις και σπέκουλες πάνω στο δικό σας μέλλον.
Είσαστε καταδικασμένοι να χαράξετε το δικό σας δρόμο. Πολιτικά, επιστημονικά, οικονομικά, κοινωνικά. Μεγάλη ελευθερία και μεγάλη ευθύνη συγχρόνως. Ξέρω πως σας αρέσει πολύ αυτός ο ίλιγγος της μεγάλης ελευθερίας και της μεγάλης ευθύνης.
Είδα πολλούς νέους ανθρώπους με φτερούγες ανοιχτές στη ζωή μου, πολλά πετάγματα. Μα πάντα παραμόνευαν τα ψαλίδια: της "λογικής", του βολέματος, της άνεσης, του "στρωμένου μέλλοντος" ή της "άδικης κοινωνίας".
Πολλοί ξέφυγαν από αυτά τα ψαλίδια. Τους συναντάω τυχαία και μιλάμε και έχουν στα μάτια την ίδια εφηβική έξαψη, τον ίδιο ίλιγγο των υψηλών πτήσεων. Δεν έχει σημασία αν ο ένας μιλάει για την τέχνη του, η άλλη για την επιστήμη της κι ο τρίτος για το καινούριο του μωρό.
Με εσάς έχουν λιγότερες πιθανότητες να πιάσει το κόλπο τους. Δεν έχουν τι να σας δώσουν για δόλωμα, μόνο φόβο και αβεβαιότητα. Έφαγαν το παλιό καλό καρότο, τους έμεινε μόνο το μαστίγιο κι αυτό δεν αρκεί για να βρουν υποζύγια για το κάρο τους.
Κρατήστε δυο πράγματα που τώρα σας φαίνεται ότι θα τα έχετε για πάντα, αλλά είναι τα πιο βασικά στηρίγματα των υψηλών πτήσεων, γι' αυτό πλήττονται πρώτα πρώτα: την ακηδεμόνευτη και δημιουργική σκέψη και τη διατήρηση των σχέσεων συνεργασίας και αλληλεγγύης με τους συνομηλίκους σας.
Ξέρω...έχουμε κάνει τα πάντα μέσα στο εκπαιδευτικό σύστημα για να σας τα στερήσουμε αυτά τα δυο, αλλά ποτέ δεν τα καταφέραμε, ευτυχώς.
Καλό ξεκίνημα στα ωραία ταξίδια, παιδιά!

Παραθερίζοντας στο Γ.Ν.Α -Γ.Γεννηματάς

Το μεγαλύτερο μέρος των φετινών μου διακοπών το πέρασα σε ένα μεγάλο δημόσιο νοσοκομείο, λόγω σοβαρού προβλήματος υγείας του πατέρα μου. Θα μπορούσε να είναι το χειρότερο καλοκαίρι της ζωής μου, αλλά δεν ήταν. Κι αυτό γιατί κάθε μέρα μέσα σε αυτό το νοσοκομείο ανατρέποταν ένα στερεότυπο από αυτά που έχουν παγιωθεί στη συνείδηση όλων μας. Πρώτα άλλαξε η εικόνα του νοσοκομείου που εφημερεύει: πολύς κόσμος, ουρές, καροτσάκια, αγωνιώντες συγγενείς, τρελαμένοι γιατροί, όλα αυτά εκ πρώτης όψεως, εκ δευτέρας, γρήγορη απίστευτα γρήγορη διεκπεραίωση της γραφειοκρατίας εισαγωγής και των αρχικών εξετάσεων. Κι όταν βρεθήκαμε στο θάλαμο, είχαμε και μια αρκετά καλή κατατόπιση του τι μας συμβαίνει και τι έχουμε να περιμένουμε.
Δεύτερη ανατροπή: 20 μέρες εκεί μέσα και δεν άκουσα ούτε είδα οποιαδήποτε συναλλαγή τύπου φακελάκι, ούτε καν έγινε δεκτό ένα δώρο που πήγε να προσφέρει φεύγοντας στον εξαιρετικό γιατρό του θαλάμου μας ο γιος του διπλανού μας ασθενή .
Τρίτη: Δεν μου δόθηκε ούτε για μια στιγμή η εντύπωση ότι υπήρχε οποιαδήποτε διάκριση λόγω ηλικίας ή καταγωγής ή κοινωνικής προέλευσης. Και οι φασαριόζοι, και όχι τόσο εξοικειωμένοι με τους κανόνες, ρομά έτυχαν της ίδιας φροντίδας και οι φτωχοί μετανάστες και οι υπερήλικες.
Τέταρτη: Πουθενά δεν είδα ελλείψεις σε υλικά και φάρμακα ή στην καθαριότητα και στη φύλαξη.
Πέμπτη: Το μπάχαλο που όλοι περιμένουμε στον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας έδωσε τη θέση του σε ένα άρτια οργανωμένο, ολοκάθαρο νοσοκομείο, με τις βάρδιες σε ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό πλήρως επανδρωμένες μέσα στο κατακαλόκαιρο, ακόμα κι αν ο επικεφαλής της μονάδας βρίσκοταν εκεί από το πρωί ως το βράδυ, γιατί ήταν σε διακοπές οι συνάδελφοί του.
Τέλος για μένα το πιο σημαντικό απ΄όλα ήταν η συμπεριφορά γιατρών, νοσηλευτών και του υπόλοιπου προσωπικού. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία αυτοί οι άνθρωποι είχαν όλα αυτά που θεωρούνται σπάνια για αυτούς που υπηρετούν τη δημόσια υγεία: ευγένεια, κατανόηση, χαμόγελο, ανθρωπιά, επαγγελματισμός, υπευθυνότητα.
Ακόμα και η προϊσταμένη "κέρβερος", που έβαζε τις φωνές σε όλους αν διαπίστωνε ότι διαταράσσοταν η ομαλή λειτουργία της μονάδας από υπερβολικό ζήλο συγγενών και επισκεπτών, μια μέρα που ήρθε στο άδειο σαλόνι, για να σβήσει τα φώτα, μόλις με είδε να διαβάζω εκεί μου είπε: "Α, διαβάζεις; Σου αφήνω το φως!"
Τώρα που πέρασαν οι μέρες και μπορώ να σκεφθώ με νηφαλιότητα και ηρεμία όλα αυτά που έζησα εκεί μέσα, διατηρώ την αρχική ευχάριστη έκπληξη και τη γνήσια απορία:
Μπορεί να σου αφήνει το φως αναμμένο ένα δημόσιο νοσοκομείο μέσα σε τόσο σκοτάδι;

Αντίο κυρά Ρίτα

Είναι παράξενο αυτό το αντίο. Ξέραμε ότι ήσουν πολύ άρρωστη και υπέφερες, αλλά δεν σε είχαμε ξεγράψει. Περιμέναμε πάλι να σε δούμε όρθια να μας σερβίρεις τον καφέ και τα ωραία σου γλυκά. Τι άνοστο το καλοκαίρι χωρίς το ρυζόγαλο και τους λουκουμάδες σου. Τι άνοστη η πιάτσα του Γιαλού χωρίς το ωραίο παράστημά σου και την καλή σου κουβέντα. Κυρά Ρίτα, άραγε κατάλαβες ποτέ πόσα πράγματα μας έδινες μαζί με το καφεδάκι σου; Ήξερες ότι ήσουν από τους σπάνιους ανθρώπους που η παρουσία τους, ο λόγος τους, οι πράξεις τους, είναι ιαματικά για τους γύρω τους; Ήξερες ότι ακόμα κι όταν σε είχε χτυπήσει αλύπητα η αρρώστια ήσουν εσύ που μας έδινες δύναμη σαν να ήμασταν εμείς οι άρρωστοι κι εσύ η γερή;
Να ξέρεις πάντως ότι η μνήμη σου θα είναι το ίδιο ιαματική με το πέρασμά σου από τη ζωή μας.
Καλό σου ταξίδι!

Το καλοκαίρι της μυλωνούς

Αυτό το καλοκαίρι δεν θυμίζει σε τίποτα τα συνώνυμά του: διακοπές,ξεγνοιασιά, θάλασσα, ταξίδια. Όλοι οι πολίτες αυτής της χώρας βρίσκονται σε κατάσταση αναβρασμού, οικονομικής δυσπραγίας, μεγάλου θυμού και αγανάκτησης. Οι πλατείες έγιναν οι παραλίες αυτού του καλοκαιριού και όσοι ζούμε μακριά τους και δίπλα σε αληθινές παραλίες, για πρώτη φορά αισθανόμαστε έντονη την ανάγκη να πάρουμε ψάθες και αντιηλιακά και να βρεθούμε εκεί, στη μεγάλη πόλη, μέσα στο κατακαλόκαιρο.
Ο ανεμόμυλος κάθε τέτοια εποχή κλείνει και σταματάει τη φτερωτή του, για να ανανεώσει το άλεσμά του και τα κουράγια της μυλωνούς. Φέτος, όμως, αν και χρειαζόμαστε διακοπή και αποχή από το διαδίκτυο, θα παραμείνουμε σε εγρήγορση για να μη χάσουμε την επαφή με τα γεγονότα και τον διαδικτυακό τους απόηχο. Απλώς, θα αναστείλουμε τη συνήθη ροή των αναρτήσεων και θα είμαστε κάπου εδώ κοντά.
Καλή αντάμωση στις παραλίες ή στις πλατείες, λοιπόν.

Η σχολική επιτυχία μπορεί να επηρεάσει τη ζωή μας;

"Η επιτυχία στις εξετάσεις δεν είναι καθοριστική για την επιτυχία στη ζωή". Μια κοινοτυπία από εκείνες που χρησιμοποιούν οι δάσκαλοι και οι γονείς, για να παρηγορήσουν και να ενθαρρύνουν τους μαθητές που απορρίπτονται ή παραπέμπονται ή δεν περνάνε στη σχολή που θέλουν. Μοιάζει με "παρηγοριά στον άρρωστο", αφού όλοι δίνουν μεγάλη σημασία στη σχολική επιτυχία και επενδύουν σ' αυτήν ό,τι διαθέτουν σε υλικά και πνευματικά μέσα.
Η σχολική επιτυχία όμως είναι η πιο παρεξηγημένη έννοια από όσες περικλείει το εκπαιδευτικό σύστημα. Δυστυχώς, δεν μετράται με βαθμολογικά δεδομένα, ούτε με θέσεις σε πανεπιστήμια. Καμιά φορά επιμένει να κρύβεται σε έναν έλεγχο με πολύ μέτρια βαθμολογία, να μασκαρεύεται ακόμη και σε μετεξεταστέα μαθήτρια ή σε μια που πέρασε ίσα ίσα την τάξη και δεν συνέχισε τις σπουδές της μετά το λύκειο.
Συχνά, είναι έντοκη και μακροπρόθεσμη. Αποδίδει καρπούς στην επόμενη γενιά, όταν έρχονται στο σχολείο τα παιδιά των "μέτριων" μαθητών, έχοντας ένα υψηλό μορφωτικό επίπεδο και μια ανάλογη στάση απέναντι στο αγαθό της παιδείας, που δεν μπορεί να αποδοθεί στα δεδομένα του κοινωνικού και εκπαιδευτικού στάτους, στο οποίο ανήκει η οικογένειά τους. Σ' αυτή την περίπτωση, μπορεί κανείς εύκολα να διακρίνει ότι το εκπαιδευτικό σύστημα που διαμορφώνει τέτοιους γονείς έχει πετύχει την αποστολή του.
Η σχολική επιτυχία ακόμη μπορεί να ορισθεί και ως νίκη κατά των πιθανοτήτων. Όταν ένας μαθητής πετυχαίνει να ξεπεράσει τις αδυναμίες του, να ξαφνιάσει ακόμα και τον πιο αισιόδοξο δάσκαλο και να ανατρέψει και τα πιο ευνοϊκά για την περίπτωσή του προγνωστικά, τότε μπορεί ένα δεκατριάρι να'ναι πιο κερδισμένο κι από δελτίο προπό.
Μερικές φορές, η επιτυχία εισπράττεται σε "είδος". Εκεί, πχ, που δεν το περιμένεις, μια ερασιτεχνική θεατρική παράσταση, με πρωταγωνιστή έναν πρώην μαθητή σου, σου δίνει μαζί με την απόλαυση που χαρίζει η τέχνη και την αίσθηση ότι κάποτε έγινε καλή σπορά στην ψυχή αυτού του παιδιού και τώρα με το ψωμάκι της χορταίνει πολύς κόσμος.
Καμιά φορά όμως είναι "ανάποδη". Δεν ακολουθεί την προδιαγεγραμμένη πορεία, ανατρέπει τα κερδισμένα και ακολουθεί μια...ανεπιθύμητη διαδρομή. Ας πούμε, ενώ όλοι οι ακαδημαϊκοί τίτλοι διαγράφουν ένα "λαμπρό" μέλλον για τον πρώην μαθητή σου, αυτός τα παρατάει όλα και ακολουθάει ένα τρελό όνειρο. Μα...εκείνο που είναι η πιο μεγάλη επιτυχία απ' όλες είναι αυτή ακριβώς: η δύναμη να ακολουθείς τα όνειρά σου, ακόμα κι αν φαίνονται τρελά στους άλλους.
Επομένως, ας αφήσουμε τα κομπιουτεράκια μέρες που είναι, ο λογαριασμός αυτός θα μας έρθει πολύ αργότερα και ακόμα κι αν έχει θετικό πρόσημο, δεν θα εκφράζεται με αριθμητικά δεδομένα.

ΑΠΟΦΑΣΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ ΠΛΑΤΕΙΑΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

Ομάδα Νομικών και Οικονομολόγων της Λαϊκής Συνέλευσης
της Πλατείας Συντάγματος


Θεμέλιο του πολιτεύματός μας είναι η λαϊκή κυριαρχία (Άρθ. 1 παρ. 2 Συντάγματος). Όλες οι εξουσίες πηγάζουν από το Λαό, και υπάρχουν υπέρ αυτού (Άρθ.1 παρ. 3 Σ).
Βρισκόμαστε στους δρόμους και τις πλατείες αγανακτισμένοι, γιατί παραβιάζεται το Σύνταγμά μας, ο θεμελιώδης καταστατικός χάρτης των δικαιωμάτων μας και νιώθουμε ότι είναι χρέος μας και ανάγκη να το υπερασπιστούμε. Η τήρηση του Συντάγματος επαφίεται στον πατριωτισμό των Ελλήνων, που δικαιούνται να αντιστέκονται με κάθε μέσο εναντίον οποιουδήποτε επιχειρεί να το καταλύσει με τη βία. (άρθ. 120 παρ.2 και 4). «Η ουσία του Δικαίου είναι η αντίσταση κατά του αδίκου» (Αrtur Kaufmann, ΠΧ ΛΒ σελ.705)
Από τις αρχές του 2010 η Ελλάδα αντιμετώπιζε πρόβλημα δανειοδότησης από τις διεθνείς αγορές. Οι δανειακές ανάγκες της χώρας μας για το 2010 ήταν 53 δις ευρώ. Στις 25-1-2010, ενώ οι αγορές προσέφεραν 25 δις ευρώ με επιτόκιο 6,2%, το οικονομικό επιτελείο δανείστηκε μόνο 8 δις ευρώ για πέντε έτη (Ελευθεροτυπία, 26-1-2010). Η Ελλάδα θα μπορούσε ήδη μέχρι 31-3-2010 να είχε δανειστεί άνετα από τις διεθνείς αγορές τουλάχιστον ποσό 53,4 δις ευρώ με μέσο επιτόκιο περί το 6,2%, χωρίς να έχει παραιτηθεί από την άσκηση της εθνικής κυριαρχίας σε σημαντικούς τομείς και χωρίς να έχει μετατραπεί σε οικονομικό προτεκτοράτο του ΔΝΤ και της Ευρωζώνης υπό το έλεγχο της Τρόικας (Επ. Μαριάς, Νομικό Βήμα, 2010, σελ. 2212).
Η ψήφιση του Ν.3845/2010 (περί Μνημονίου), η υπογραφή της Σύμβασης Δανειακής Διευκόλυνσης (η οποία συντάχθηκε από την δικηγορική εταιρία «Slaughter and May» με έδρα το Λονδίνο) η έκδοση της απόφασης 2010/320 του Συμβουλίου Υπουργών της ΕΕ (με την οποία ειδοποιήθηκε η Ελλάδα να λάβει μέτρα για την μείωση του ελλείμματος που κρίθηκε υπερβολικό), αλλά και η εφαρμογή τους πραγματοποιούνται κατά παράβαση βασικών διατάξεων του Συντάγματος, της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου αλλά και του Κοινοτικού Δικαίου.
ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΑΡΑΒΙΑΣΕΙΣ:
1. -Έχουν εκχωρηθεί στην πράξη η άσκηση και ο έλεγχος της πολιτικής σε όργανο (Τρόικα= Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και Διεθνές Νομισματικό Ταμείο) το οποίο δεν προβλέπεται ούτε θεσμοθετείται από καμία διάταξη νόμου (εθνική, κοινοτική ή διεθνή).
2. Οι μειώσεις μισθών και συντάξεων έρχονται σε ευθεία αντίθεση με το Σύνταγμα (άρθ. 17), το Άρθ. 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (άρθ.17) που προστατεύουν μια σειρά περιουσιακών δικαιωμάτων του προσώπου όπως δικαιώματα μισθών, συντάξεων, επιδομάτων και κάθε άλλης μορφής αποδοχών εργαζομένων ή δικαιούχων κοινωνικής ασφάλισης, είτε περιοδικών, είτε κατά δόσεις ή εφάπαξ, αλλά και το άρθρο 25 του Συντάγματος που κατοχυρώνει την αρχή του κοινωνικού κράτους δικαίου.
3.Οι ρυθμίσεις του Μνημονίου αφορούν και ζητήματα φορολογίας εισοδήματος, κοινωνικής ασφάλισης, εισοδηματικής πολιτικής για τα οποία η Ε.Ε. δεν έχει ούτε αποκλειστική, ούτε συντρέχουσα αρμοδιότητα (άρθρα 2,3 Σ.Λ.Ε.Ε). Συνεπώς η απόφαση 2010/320 του Συμβουλίου έχει ληφθεί κατά παράβαση των σχετικών διατάξεων. Οι πιο εξοργιστικές όμως ρυθμίσεις περιέχονται στην Δανειακή Σύμβαση:
Η αναγκαστική εκτέλεση απαγορεύεται γιατί είναι ευθεία παρέμβαση στα εσωτερικά κυρίαρχου κράτους από άλλα (άρθρο 2.7, Χάρτας του ΟΗΕ). Αν απαγορεύεται στον ΟΗΕ να το κάνει απαγορεύεται και σε κάθε άλλο κράτος. Σύμφωνα με το διεθνές έθιμο απαγορεύεται η αναγκαστική εκτέλεση σε περιουσιακά στοιχεία του κράτους, που προορίζονται για δημόσιους σκοπούς (ασυλία λόγω Εθνικής Κυριαρχίας- Κ. Χρυσόγονος, Νομικό Βήμα, 2010, σελ. 1358). Δυνάμει όμως του άρθ. 14 (5) της δανειακής Σύμβασης που υπεγράφη με τους δανειστές μας (Ε.Επ., Δ.Ν.Τ., και Ε.Κ.Τ.) το Ελληνικό κράτος παραιτείται αμετάκλητα και άνευ όρων από κάθε ασυλία Εθνικής Κυριαρχίας «…που έχει ή πρόκειται να αποκτήσει…», επιτρέποντας έτσι την κατάσχεση της μέχρι σήμερα ακατάσχετης δημόσιας περιουσίας, συμπεριλαμβανομένων των πολεμικών εξοπλισμών και των πλουτοπαραγωγικών πηγών της χώρας. Ο όρος παραίτηση από την ασυλία της Εθνικής Κυριαρχίας δεν είναι μόνον ο αυστηρότερος της σύμβασης, αλλά με αυτόν τον όρο παραβιάζονται θεμελιώδεις αρχές του Δικαίου σε όλα τα επίπεδα. Ειδικότερα, παραβιάζει την θεμελιώδη αρχή του σεβασμού της κυριαρχίας του κράτους, απειλεί, θέτει σε κίνδυνο και προσβάλλει στον πυρήνα τους τα κυριαρχικά δικαιώματα, την ίδια την κυριαρχία και την υπόσταση της Χώρας (Κασιμάτης, Οι Συμφωνίες Δανεισμού της Ελλάδας με την Ε.Ε. και το Δ.Ν.Τ., του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών, 2010 σελ. 25).
Επίσης, η Χώρα μας παραιτείται από όλες τις νομικές διαδικασίες (ενστάσεις, αγωγές) σχετικά με την κατάσχεση των περιουσιακών της στοιχείων. Επιπλέον δε, συμφωνείται ως εφαρμοστέο δίκαιο το αγγλικό που επιτρέπει την παραίτηση ενός κράτους από την ασυλία (σε αντίθεση π.χ. με άλλα δίκαια, όπως το ελληνικό). Η παραίτηση αυτή έρχεται σε ευθεία αντίθεση με τα αρθ. 1 (περί εθνικής κυριαρχίας) και 26 του Σ. (διάκριση εξουσιών σε νομοθετική, εκτελεστική και δικαστική), καθώς κανένα όργανο του Κράτους (ούτε καν το Κοινοβούλιο, ακόμα και με αυξημένη πλειοψηφία) δεν έχει αρμοδιότητα να παραιτηθεί από ασυλία που αφορά την περιουσία που έχει ταχθεί για Δημόσιο Σκοπό και να δεσμεύσει με αυτό τον τρόπο τις μελλοντικές γενιές.
Πολλώ δε μάλλον δεν νομιμοποιούνται να δεσμεύσουν μ’ αυτό τον τρόπο την κρατική περιουσία και τις μελλοντικές γενιές ο Υπουργός Οικονομικών, κος Γεώργιος Παπακωνσταντίνου και ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας, κος Γεώργιος Προβόπουλος με τις υπογραφές των οποίων, και μόνον, τέθηκε σε ισχύ η δανειακή σύμβαση. Κανονικά βάσει του Ελληνικού Συνταγματικού Δικαίου ο ΠτΔ υπογράφει τις διεθνείς Συνθήκες και η Βουλή τις κυρώνει με νόμο.
Στην περίπτωση του Μνημονίου με το άρθρο 4 του ν. 3845/2010 προβλεπόταν κύρωση όλων των δανειακών συμβάσεων και μνημονίων από την Βουλή και μετά από μόλις τρεις μέρες με το άρθ. 9 του Ν.3847/2010 τροποποιήθηκε η ως άνω διάταξη, έτσι ώστε, αφαιρώντας την νομοθετική αρμοδιότητα της Βουλής, αυτές να ισχύουν από την υπογραφή τους και να αρκεί απλώς «συζήτηση και ενημέρωση», γεγονός το οποίο, επιπλέον, έρχεται σε ευθεία αντίθεση με το Σύνταγμα, είτε βάσει του άρθρου 28 §2 που απαιτεί αυξημένη πλειοψηφία των 180 βουλευτών για την κύρωση διεθνών συμβάσεων, είτε βάσει του άρθρου 36§2 του Συντάγματος, που απαιτεί την απόλυτη πλειοψηφία για την κύρωση με τυπικό νόμο από τη Βουλή των διεθνών συνθηκών οικονομικής συνεργασίας που επιβαρύνουν τους Έλληνες. Κατά συνέπεια υφίσταται διπλή Συνταγματική παραβίαση, αφού όχι μόνο δεν υπεγράφη νομίμως η εν λόγω σύμβαση αλλά δεν κυρώθηκε και ποτέ.
Μάλιστα στη σύμβαση απαιτείται γνωμοδότηση του Νομικού Συμβούλου του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας & Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και του Νομικού Συμβούλου του Υπουργείου Οικονομικών, την εγκυρότητα της οποίας διαβεβαιώνει η ελληνική κυβέρνηση » [άρθ. 3 (4) (α) της Σύμβασης] με την οποία πιστοποιείται, ότι η σύμβαση αυτή δεν έρχεται σε αντίθεση με καμία διάταξη του συντάγματος ή νόμου που ισχύει ή θα ισχύσει στο μέλλον. Πέραν της προφανούς αναλήθειας της συγκεκριμένης γνωμοδότησης, η βεβαίωση αυτή χρησιμοποιείται προκειμένου οι δανειστές μας να ζητήσουν πίσω εντόκως τα χρήματα που κατέβαλαν, ακόμα και αν η σύμβαση αυτή κριθεί άκυρη ως αντίθετη με το ελληνικό Σύνταγμα. Ενώ αντίθετα, αν η σύμβαση κριθεί άκυρη ως αντισυνταγματική για κάποιον από τους δανειστές μας, αυτοί αποδεσμεύονται χωρίς καμμία κύρωση.
Η σύμβαση βρίθει αντίστοιχων λεόντειων όρων υπέρ των δανειστών εις βάρος, όμως, της Ελλάδας, κατά παραβίαση της αρχής της συμβατικής ισότητας:
 Οι δανειστές, ένας ή όλοι, μπορούν να μεταβιβάσουν με οποιοδήποτε τρόπο, σε οποιονδήποτε τρίτο τα δικαιώματα ή τις υποχρεώσεις που έχουν από τη Σύμβαση δανεισμού, ενώ η Ελλάδα, ως οφειλέτρια,δεν μπορεί ούτε να αρνηθεί μια τέτοια μεταβίβαση ούτε να μεταβιβάσει μέρος ή όλο των δικαιωμάτων και υποχρεώσεών της από την Σύμβαση προς τρίτο [αρθ. 2(3) σε συνδυασμό με το αρθ. 13]
 Με το άρθρο 4 (2) της δανειακής σύμβασης εγγυούμαστε ότι το σύνολο της δημόσιας περιουσίας θα αξιοποιηθεί προνομιακά για την εξασφάλιση του δανείου. Μάλιστα συναλλαγές που πραγματοποιούνται επί δημόσιας περιουσίας (εκποίηση, αξιοποίηση δημοσίου πλούτου, μακρόχρονη ενοικίαση) πρέπει να γίνονται προς εξασφάλιση της δανειακής σύμβασης, δηλαδή των απαιτήσεων των δανειστών μας. Με δεδομένο μάλιστα ότι το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος του δανείου θα καλύψει παλαιότερα ληξιπρόθεσμα δάνεια (Βλ. κατωτέρω Πινακα Ι, σελ.8) που δεν διέθεταν ανάλογες εγγυήσεις, στην πραγματικότητα με το καινούργιο δάνειο προσφέρουμε άνευ ουσιώδους ανταλλάγματος και προς βλάβη της δημόσιας περιουσίας εξασφαλίσεις στους δανειστές μας.
 Σημειωτέον, ότι αποφασίστηκε να προστεθεί και 0,5% ποσοστό του δανείου από την Ε.Ε. (80 δις από τα συνολικά 110 δις που λάβαμε) ως εφάπαξ ποσό αμοιβής για υπηρεσίες και κάλυψη λειτουργικών δαπανών των δανειστών μας («έξοδα φακέλου»),το οποίο ανέρχεται στο ποσό 400.000.000 ευρώ!!! (Επ. Μαριάς, Νομικό Βήμα, 2010, σελ. 2211) Το ποσό αυτό υπερβαίνει τις μειώσεις συντάξεων για το έτος 2010.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ
Η Ελλάδα θα μπορούσε να ιδρύσει μια Τράπεζα Ειδικού Σκοπού, όπως η Γερμανική Κρατική Τράπεζα KFW, προκειμένου να δανείζεται φθηνά από την ΕΚΤ και να αξιοποιεί τα κεφάλαια αυτά για την αναχρηματοδότηση του ελληνικού χρέους με χαμηλά επιτόκια, μειώνοντας έτσι τους υπέρογκους ετήσιους τόκους που καταβάλλει η Ελλάδα στους δανειστές της και ενισχύοντας ταυτόχρονα την ανάπτυξη της χώρας. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, αφού σύμφωνα με τον προϋπολογισμό του 2011 η Ελλάδα θα καταβάλει 15,9 δις ευρώ για τόκους, ενώ για το διάστημα 2011-2014 θα καταβάλει σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΔΝΤ 71 δις ευρώ για τόκους (ΔΝΤ,Εκθεση 10/110,5-5-2010, σελ. 125).
Μας λένε, ότι τα μέτρα αυτά δικαιολογούνται λόγω της έκτακτης κατάστασης οικονομικής ανάγκης, που βρίσκεται η χώρα, όμως το διεθνές δίκαιο δικαιολογεί και άλλους δρόμους:
 την στάση πληρωμών του χρέους έναντι των δανειστών,
 τον λογιστικό έλεγχό το χρέους,
 τον προσδιορισμό του νόμιμου χρέους (αν και στην έκταση που υφίσταται) και συμψηφισμό του νόμιμου χρέους, όπως θα προκύψει κατόπιν λογιστικού ελέγχου, με ανταπαιτήσεις που έχει η Χώρα μας κατά των δανειστών μας π.χ. πολεμικές αποζημιώσεις, κατοχικό δάνειο, ρήτρες μη τήρησης συμβατικών όρων σε προγράμματα εξοπλισμών κ.λ.π.
 την άρνηση ή την ριζική αναδιαπραγμάτευση του συνολικού χρέους, λαμβάνοντας υπ΄ όψιν τις οικονομικές και νομισματικές παραμέτρους.
Συναφείς προς τα ανωτέρω ήταν και οι αποφάσεις, που κατά περίπτωση επιλέχθηκαν από τα δικαστήρια της Ιταλίας, της Γερμανίας, της Λετονίας, αλλά και από το δικαιοδοτικό όργανο της Παγκόσμιας Τράπεζας για την περίπτωση της Αργεντινής κ.α.
Θα πρέπει όμως να σημειώσουμε, ότι ήδη υπάρχει ιστορικό προηγούμενο στην χώρα μας! Το 1938 μετά από προσφυγή της Βελγικής Κυβέρνησης για χρέη της Ελλάδας προς την Βελγική Τράπεζα ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου του Διεθνούς Δικαίου, που είχε ιδρυθεί από την Κοινωνία των Εθνών (πρόδρομό του ΟΗΕ) ο νομικός εκπρόσωπος του Ελληνικού Κράτους της κυβέρνησης Ιωάννη Μεταξά, Ιωάννης Γιούπης ανέφερε προς υπεράσπιση της Ελλάδος τα εξής:
«Ενίοτε μπορεί να υπάρξει μια έκτακτη κατάσταση, η οποία κάνει αδύνατο για τις Κυβερνήσεις να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους προς τους δανειστές και παράλληλα προς τον Λαό τους. Οι πόροι της χώρας είναι ανεπαρκείς για να εκπληρώσουν και τις δύο υποχρεώσεις ταυτόχρονα. Είναι αδύνατον να πληρώσει μια Κυβέρνηση το χρέος, και την ίδια στιγμή να παρασχεθεί στον λαό η κατάλληλη διοίκηση και οι εγγυημένες συνθήκες για την ηθική, κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη. Πρέπει να επιλέξει ανάμεσα στα δύο. Και φυσικά, το καθήκον του Κράτους να εξασφαλίσει την εύρυθμη λειτουργία των βασικών δημοσίων υπηρεσιών, ΥΠΕΡΤΕΡΕΙ έναντι της πληρωμής των χρεών της. Από κανένα κράτος δεν απαιτείται να εκπληρώσει, μερικά ή ολικά, τις χρηματικές του υποχρεώσεις, αν αυτό ΘΕΤΕΙ ΣΕ ΚΙΝΔΥΝΟ τη λειτουργία των δημοσίων υπηρεσιών του, κι έχει σαν αποτέλεσμα την αποδιοργάνωση της διοίκησης της χώρας. Στην περίπτωση που η αποπληρωμή των χρεών θέτει σε κίνδυνο την οικονομική ζωή και τη διοίκηση, η Κυβέρνηση είναι υποχρεωμένη να διακόψει ή και να μειώσει την εξυπηρέτηση του χρέους». (Yearbook of the International Law Commission, 1980, vol. ΙΙ, chapter III, C2 article 33, σελ. 37, 38 &Yearbook of the International Law Commission, 1980, vol. Ι, σελ. 158, § 19)
Συνεπώς, κατά την πρόταση του Ιωάννη Γιούπη, όταν τα κράτη βαρύνονται με υποχρεώσεις έναντι των οφειλετών τους, τις οποίες δεν μπορούν να εκπληρώσουν παράλληλα με τις υποχρεώσεις τους έναντι του λαού τους, είναι υποχρεωμένα να ικανοποιήσουν κατά προτεραιότητα τις βασικές κοινωνικές ανάγκες,έστω και με βλάβη των πιστωτών.[Permanent Court of International Justice (PCIJ). Series C, no 87 (1938-1939). 187 κ.ε.,ιδίωςσ. 205 κ.ε.].
Και μόνο την επίκληση της «κατάστασης ανάγκης» (state of necessity) της Επιτροπής Διεθνούς Δικαίου του ΟΗΕ να λάβουμε υπόψιν (1613η Συνάντηση, 17η Ιουνίου 1980), η οποία λέει ότι «ένα κράτος μέλος δεν μπορεί να αναγκαστεί να κλείσει σχολεία, πανεπιστήμια, δικαστήρια, να εγκαταλείψει τις δημόσιες υπηρεσίες, επιφέροντας χάος και αναρχία στην κοινωνία, μόνο και μόνο για να εξασφαλίσει κονδύλια αποπληρωμής δανείων σε ξένους και ντόπιους δανειστές», θεμελιώνεται το δικαίωμα άρνησης πληρωμής όχι μόνο του «επαχθούς»/«απεχθούς» χρέους, αλλά και γενικά του δημόσιου χρέους.
Κατά συνέπεια ο προσδιορισμός των μορφών και του ύψους του συγκεκριμένου χρέους αποτελεί μείζον πολιτικό ζήτημα και συνδέεται με την αποκάλυψη όλων εκείνων των δανειακών συμβάσεων, τοκογλυφικών δανείων, παροχής κρατικών εγγυήσεων σε δάνεια τρίτων, αδιαφανείς και κρυφές συναλλαγές σε εξοπλιστικά προγράμματα, δημόσιες προμήθειες, έργα.
Παρόμοιος εθιμικός κανόνας κατά τον οποίο τα κράτη μπορούν να επικαλεστούν κατάσταση ανάγκης ως λόγο μη συμμόρφωσης σε διεθνείς τους υποχρεώσεις, έχει ήδη αναγνωριστεί από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, εφόσον αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να εξασφαλιστεί ένα ζωτικό τους συμφέρον έναντι άμεσου και επικείμενου κινδύνου (JudgmentoftheInternationalCourtofJusticeof 25 September 1997,Gabcikovo-NavigarosProject- Hungrary/Slovakia).
Με βάση αυτά τα επιχειρήματα, το Διεθνές Δικαστήριο Διεθνούς Δικαίου της Κοινωνίας των Εθνών δικαίωσε την Ελλάδα. Το σπουδαιότερο όμως είναι το εξής: Σε αυτό το νομικό δεδομένο (Νομικά Επιχειρήματα, Δικαστική Απόφαση), στηρίχθηκε το 2003 ο Πρόεδρος της Αργεντινής Νέστωρ Κίρσνερ, για να διαγράψει το μεγαλύτερο μέρος του Δημόσιου Χρέους της Αργεντινής και να σώσει την χώρα του από τα νύχια του ΔΝΤ.
Η ΖΟΦΕΡΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Ακόμη και με τις παραδοχές του ίδιου του ΔΝΤ, το χρέος από 119% του ΑΕΠ που βρίσκεται σήμερα (2010), θα εκτιναχθεί το 2013, τελευταίο έτος του προγράμματος στήριξης, μεταξύ 150-177% του ΑΕΠ και αυτό υπό την προϋπόθεση, ότι θα υπάρξει ήπια ανάκαμψη της οικονομίας και ότι «….οι Αρχές θα εξακολουθήσουν να προωθούν ισχυρές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις (…) και ότι η χώρα θα αποκτήσει πρόσβαση στις αγορές με ικανοποιητικούς όρους…» (IMF, Greece, Request fro Stand-By Arrangement Prepared by the European Department in Consultation with Other Departments. EBS/10/77, ApprovedbyPoulM. ThomsenandMartinMuhleisenMay 5, 2010, s. 18,36). Εάν όλα πάνε καλά, επομένως, και αν ληφθούν πρόσθετα μέτρα στην γνωστή κατεύθυνση και αφού θα έχουμε κατεδαφίσει το Κοινωνικό Κράτος (άρθρο 25 παρ. 1 Συντάγματος) και διαλύσει την κοινωνική συνοχή, θα καταφέρουμε να αυξήσουμε το Δημόσιο Χρέος κατά το ήμισυ! (Εφημερίδα Δ.Δ. 2/2010, σελ. 162, Γ. Κατρούγκαλος, Αν. Καθηγητής Δ.Π.Θ.). Με λίγα λόγια:
 Δανειζόμαστε με 5% ή 6% επιτόκιο για να εξυπηρετήσουμε δάνεια που έχουν συναφθεί ακόμη και με ποιο ευνοϊκούς όρους π.χ. με επιτόκιο περίπου 3%,
 Ο αναποτελεσματικός αυτός δανεισμός έχει ως βασική λογική την καθυστέρηση της στάσης πληρωμών, ώστε να διασωθούν οι ξένες (ιδίως Γερμανικές) Τράπεζες που θα χρησιμοποιήσουν τον χρόνο που εμείς εξοικονομούμε, δανειζόμενοι εκ μέρους τους, ώστε να προλάβουν να πουλήσουν τα ομόλογά μας. Εδώ θα πρέπει να επισημανθεί ότι η Γερμανική Κρατική Τράπεζα KFW, ενώ δανείζεται με επιτόκιο 1% από την ΕΚΤ, χορηγεί εν συνεχεία στην Ελλάδα δάνεια ύψους 22,3 δις ευρώ με επιτόκιο 5% ή 6%, ανάλογα με τον χρόνο αποπληρωμής τους. Δεν είναι , λοιπόν, τυχαία η άρνηση της Γερμανίας για την διάσωση της Ελλάδας κατ΄ εφαρμογή της ρήτρας αλληλεγγύης (αρ. 122 παρ. 2 ΣΛΕΕ), επειδή δήθεν δεν προβλέπεται από τις συνθήκες της Ε.Ε. (ιδίως από το άρθρο 125 ΣΛΕΕ) αφού απέβλεπε στην ραγδαία πτώση του ευρώ, που συνιστούσε στην τόνωση των γερμανικών εξαγωγών. Αυτές, μάλιστα, επωφελήθηκαν από την πτώση του ευρώ λόγω της κρίσης του ελληνικού χρέους (LeFigaro, 14/15-8-2010, σελ. 23). Αυξήθηκαν δε κατά 18,2% το πρώτο εξάμηνο του 2010 και έφτασαν το ποσό των 458,4 δις ευρώ (LeMonde,14-8-2010, σελ.10) .
Επομένως, η υπογραφή του Μνημονίου και της Σύμβασης Δανειακής Διευκόλυνσης οδηγεί:
 Στην απαλλαγή των ευρωπαϊκών τραπεζών από το «τοξικό» ελληνικό χρέος και τη μεταφορά του σε χώρες της ΕΕ, στο ΔΝΤ και στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα απ’ όπου θα γίνει η διαχείριση του.
 Στην αλλαγή του δικαίου που διέπει το χρέος από το ελληνικό στο αγγλικό, καταργώντας το μέχρι τώρα πλεονέκτημα της Ελλάδας, δηλαδή την ασυλία που προβλέπει το Ελληνικό Δίκαιο και αφορά στην προστασία της εθνικής κυριαρχίας. Και επιπλέον, παρότι επελέγη το αγγλικό δίκαιο, στο οποίο επίσης προβλέπεται η ασυλία του κράτους που δανείζεται, δυστυχώς, όμως η δανειακή σύμβαση υπεγράφη με οικειοθελή ρητή παραίτηση από αυτό το δικαίωμα.
 Στην επιβάρυνση του ελληνικού χρέους με εμπράγματες ασφάλειες επί του ελληνικού δημοσίου ακυρώνοντας το μέχρι σήμερα εξαιρετικό πλεονέκτημα της Ελλάδας, η οποία δανειζόταν χωρίς να παραχωρεί ως εγγύηση την ακίνητη περιουσία της.
 Στην εποπτεία και τον έλεγχο της ελληνικής οικονομίας και την υποχρέωση της Ελλάδας να υπακούει στις υποδείξεις των δανειστών της, ώστε να εξασφαλιστεί στο μέγιστο δυνατό βαθμό η αποπληρωμή των δανείων της προς αυτούς.
Ήδη σήμερα ετοιμάζεται η «αξιοποίηση» (δηλαδή το ξεπούλημα) της δημόσιας περιουσίας προς όφελος των δανειστών και υπό τον πλήρη έλεγχό τους. Όταν αυτό συμβεί οι εταιρείες, που θα αποκτήσουν την ιδιοκτησία ή θα αναλάβουν τη διαχείριση της δημόσιας περιουσίας θα έχουν αποκτήσει ισχυρά δικαιώματα.


ΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
Παρακάτω, παραθέτουμε ενδεικτικώς οικονομικά στοιχεία εν σχέσει με το χρέος και την αποπληρωμή του
ΠΙΝΑΚΑΣ Ι: Λήξη Ομολόγων 2010-2013, με ημερομηνία καταγραφής της 29.04.2010, σε δις € – προγραμματισμός εκταμίευσης μηχανισμού στήριξης



Έτος Λήξη ομολόγων συνολικά Δάνεια ΔΝΤ-ΕΕ
2010 15,80 38,00
2011 31,30 40,00
2012 31,70 24,00
2013 24,90 8,00
Σύνολο 103,70 110,00
Πηγή: Bloomberg – Υπουργείο Οικονομικών (προσχέδιο προϋπολογισμού)
Σύμφωνα με τον Πίνακα Ι, ο δανεισμός της Ελλάδας από το μηχανισμό στήριξης για τα έτη 2010-2013 εξυπηρετεί αποκλειστικά και μόνο την αποπληρωμή των πιστωτών της, αφού λήγουν ομόλογα συνολικής αξίας 103,7 δις € και δανείζεται 110 δις € (τα 110 δις € του ταμείου στήριξης, είναι ουσιαστικά τα 103,7 δις € που χρωστάμε). Επομένως, είναι προφανές ότι το Δάνειο δεν εξυπηρετεί την πληρωμή συντάξεων, μισθών ή άλλων κρατικών δαπανών, αλλά τη διάσωση των ευρωπαϊκών τραπεζών, οι οποίες είναι οι κύριοι δανειστές μας (ακριβώς για τα λόγο αυτό συμμετέχει στα 110 δις € με 73% η Ευρωζώνη, ενώ το ΔΝΤ μόλις με 27%.
* Πρόβλεψη υπουργείου οικονομικών
** Έλλειμμα με την εφαρμογή του προγράμματος, σύμφωνα με το υπουργείο – ΑΕΠ όχι από τους πίνακες, αλλά από την αφαίρεση της προβλεπόμενης από το υπουργείο ύφεσης
Σημείωση: Δεν υπολογίζουμε την επί πλέον επιδείνωση του ελλείμματος από τα δημόσια ιδρύματα, όπως ανακοινώθηκε.

ΠΙΝΑΚΑΣ ΙΙ: Ανεργία επί συνολικά απασχολουμένων 4.940.000 ατόμων




Μεγέθη 2010 2011 2012 2013
Ποσοστό 11,6% 14,5% 15,0% 14,6%
Άνεργοι 573.040 716.300 741.000 721.240
Πηγή: Υπουργείο Οικονομικών – Προβλέψεις
Όσον αφορά τώρα την ανεργία, η μελλοντική της εξέλιξη αποτυπώνεται με μελανά χρώματα, ακόμη και από την συντηρητική επίσημη πρόβλεψη του Υπουργείου Οικονομικών με αποτέλεσμα την διάβρωση του κοινωνικού ιστού.
Περαιτέρω, τα «παραδείγματα» των χωρών, στις οποίες δραστηριοποιήθηκε στο παρελθόν («φορο-εισπρακτικά») το ΔΝΤ, δεν επιτρέπουν καμία απολύτως αμφιβολία, σε σχέση με τη σκόπιμη δημιουργία ανεργίας (συμπίεση των μισθών κλπ), καθώς επίσης με τα αποτελέσματά της στις ανθρώπινες κοινωνίες. Με τους φόρους να αποτελούν μία από τις σημαντικότερες αιτίες της ύφεσης, του (φορολογικού) πληθωρισμού και της ανεργίας (υπολογίζεται ότι σε σύνολο 800.000 μικρομεσαίων επιχειρήσεων θα κλείσουν μέχρι το τέλος του 2011 περίπου 175.000, αυξάνοντας τους ανέργους κατά 300.000, δηλαδή στο 20% των απασχολουμένων και όχι στο 15% που θεωρεί η κυβέρνηση), θεωρούμε ότι η μεταφορά πόρων από τον ιδιωτικό τομέα στο δημόσιο (και από εκεί στην Τρόικα), χωρίς καμία απολύτως πιθανότητα διάσωσης της χώρας μας από τη χρεοκοπία, είναι τουλάχιστον εγκληματική. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ότι θα περικοπούν κατά 500 εκ. ευρώ το 2012 τα επιδόματα ανεργίας, ενώ ο αριθμός των ανέργων θα έχει εκτιναχθεί λόγω της ύφεσης, την οποία, μάλιστα, θα επιτείνει η προβλεπόμενη περικοπή των δημοσίων επενδύσεων για κάθε ένα από τα έτη 2010-2012 κατά 500 εκ ευρώ.
Τέλος, παρακάτω παραθέτουμε τα οικονομικά μεγέθη, που προκύπτουν από το προσχέδιο του προϋπολογισμού 2011. Τουλάχιστον από την αύξηση των δαπανών, αλλά και του ελλείμματος, φαίνεται καθαρά η αποκλειστική ευθύνη των όσων διαχειρίστηκαν το Ελληνικό χρήμα.
ΠΙΝΑΚΑΣ ΙΙΙ: Εξέλιξη ΑΕΠ, εσόδων, δαπανών και ελλειμμάτων (των ζημιών δηλαδή του κράτους) σε εκ. €, στην Ελλάδα


ΕΤΟΣ ΑΕΠ* Έσοδα Δαπάνες Έλλειμμα Δημόσιο Χρέος** Ποσοστό επί ΑΕΠ
2003 153.045 37.500 40.735 -3.235 179.008 117,00%
2004 164.421 40.700 45.414 -4.714 198.832 120,90%
2005 196.609 42.206 48.685 -6.479 209.723 118,90%
2006 213.085 46.293 50.116 -3.823 224.162 105,10%
2007 228.180 49.153 55.733 -6.580 237.742 104,20%
2008 239.141 51.680 61.642 -9.962 260.439 108,90%
2009 237.494 48.491 71.810 -30.866 298.524 125,68%
2010 231.000 52.700 66.188 -19.473 340.680 147,48%
Πηγή: Υπουργείο Οικονομικών (εκτιμήσεις σελ. 49 και 64)
* ΑΕΠ 2005 αναθεωρημένο, δηλαδή 20% περίπου αυξημένο σε σχέση με το 2004, μετά την πρόσθεση εσόδων από την «μαύρη οικονομία» εκ μέρους της κυβέρνησης, η οποία είχε σαν αποτέλεσμα να μειωθεί το ποσοστό του ελλείμματος και να βρεθεί εντός του συμφώνου σταθερότητας της Ε.Ε. για πρώτη και τελευταία φορά (ουσιαστικά, υποθετικό ΑΕΠ).
** Χρέος κεντρικής κυβέρνησης
Το ΑΕΠ μας αυξήθηκε από το 2003 έως το 2009 κατά 51% περίπου, ενώ τα δημόσια έσοδα κατά 40%, οι δαπάνες κατά 62% και το έλλειμμα σχεδόν κατά 7 φορές. Η διαφορά της αύξησης των εσόδων, σε σχέση με την αύξηση του ΑΕΠ, είναι σε τέτοιο βαθμό «μη ισορροπημένη», επειδή η μεγέθυνση του ΑΕΠ προήλθε κυρίως από την προς τα πάνω «αναθεώρηση» των στοιχείων (παρά το ότι σήμαινε αυξημένες «εκροές» προς τα ταμεία της Ε.Ε., αφού προσδιορίζονται ως ποσοστό επί του ΑΕΠ) και όχι από πραγματική ανάπτυξη.
Συμπερασματικά λοιπόν, αφενός μεν έχει εξαντληθεί η φοροδοτική ικανότητα των Ελλήνων, αφετέρου η συνεχώς μεγαλύτερη φορολόγηση οδηγεί με ασφάλεια σε μία κλιμακούμενη ύφεση η οποία, σε συνδυασμό με το φορολογικό πληθωρισμό ύψους τουλάχιστον 6%, με τα υψηλά επιτόκια (ύψους επίσης 6%), με τις μειωμένες ονομαστικές και πραγματικές αμοιβές των εργαζομένων, με την τεράστια ανεργία, με το κλείσιμο των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, με την απελευθέρωση των αγορών μας (εκποίηση ΔΕΗ, ΟΤΕ, ΕΥΑΘ, ΟΣΕ κ.α στους δανειστές), με την ιδιωτικοποίηση των πλουτοπαραγωγικών πηγών (Λιγνίτη, Νικελίου, Χρυσού, Πετρελαίου, Φυσικού Αερίου κλπ) προς όφελος των δανειστών, καθώς επίσης και με την ανυπαρξία αναπτυξιακών προγραμμάτων, θα οδηγήσει την Ελλάδα μετά βεβαιότητας σε οικονομική, κοινωνική και πολιτική αποσύνθεση.
Επομένως, η πιστή τήρηση του μνημονίου θα μας οδηγήσει χωρίς την παραμικρή αμφιβολία σε ένα σκόπιμα μονοδρομημένο αδιέξοδο, το οποίο οφείλουμε πάση θυσία να αποφύγουμε – πληρώνοντας αμέσως το ΔΝΤ, από το οποίο έχουμε λάβει 8 δις € μέχρι σήμερα και αναζητώντας νέους δρόμους.

ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΡΕΟΣ
Θεωρώντας, όπως θα τεκμηριώσουμε στη συνέχεια, ότι η ελαχιστοποίηση του δημοσίου χρέους αποτελεί απόλυτη προτεραιότητα, θα εξετάσουμε συνοπτικά τις δυνατότητές μας. Στα πλαίσια αυτά, ο Πίνακας ΙV που ακολουθεί βοηθάει στην κατανόηση τους θέματος, για το οποίο αναζητούνται λύσεις:

ΠΙΝΑΚΑΣ ΙV: ΑΕΠ 2009-2011, τόκοι δημοσίου χρέους, ποσοστό τους επί του ΑΕΠ, ελλείμματα και ποσοστό των τόκων επί των ελλειμμάτων

ΑΕΠ Ποσόν Τόκοι Ποσοστό* Έλλειμμα Τόκοι/Έλλειμμα**
ΑΕΠ 2009 237.494 12.325 5,19% 32.299 38,15%
ΑΕΠ 2010 227.994 13.209 5,79% 18.467 71,53%
ΑΕΠ 2011 222.066 15.800 7,12% 16.877 93,62%
* Ποσοστό των τόκων επί του ΑΕΠ
** Ποσοστό τόκων ως προς το έλλειμμα
Πηγή: Προσχέδιο προϋπολογισμού 2011
Όπως φαίνεται από τον Πίνακα ΙV, οι τόκοι του 2011 αντιστοιχούν σχεδόν στο σύνολο των ελλειμμάτων. Επομένως, ένας ενδεχόμενος “μηδενισμός” του χρέους, θα σήμαινε την ίδια στιγμή ανάλογο μηδενισμό των ελλειμμάτων και είσοδο της χώρας μας σε πλεονασματικούς απολογισμούς.
Η υπέρβαση όμως της παρούσας κατάστασης δεν ανήκει μόνο στο πεδίο της νομικής ή της οικονομικής επιστήμης, αλλά εναπόκειται πλέον και στον Ελληνικό Λαό με πίστη και βούληση για αγώνα να αναζητήσει πολιτική λύση.
Παρότι λοιπόν δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η Δανειακή Σύμβαση και το Μνημόνιο θα θεωρηθούν άκυρα στο μέλλον, αποτελεί ΧΡΕΟΣ μας να τα ΑΚΥΡΩΣΟΥΜΕ ΤΩΡΑ .


Η ΓΝΩΣΗ ΕΙΝΑΙ ΔΥΝΑΜΗ

Αθήνα, 05-06-2011
Ομάδα Νομικών και Οικονομολόγων της Λαϊκής Συνέλευσης
της Πλατείας Συντάγματος


ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ ΑΚΡΩΝΥΜΙΩΝ
Α.Ε.Π.= Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν / Α.Ο.Ζ. = Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη
Ε.Ε.= Ευρωπαϊκή Ένωση / Ε.Επ. = Ευρωπαϊκή Επιτροπή / Ε.Κ.Τ.= Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα / Ε.Σ.Δ.Α = Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου / Ν. = Νόμος
/ΠτΔ= Πρόεδρος της Δημοκρατίας / Σ.= Σύνταγμα / Σ.Δ.Δ.= Σύμβαση Δανειακής Διευκόλυνσης / Σ.Λ.Ε.Ε. = Συνθήκη για την Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης /
Τρόικα = Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, Διεθνές Νομισματικό Ταμείο

ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΑΜΕ… Η ΔΕΝ ΘΕΛΑΜΕ ΝΑ ΑΚΟΥΣΟΥΜΕ (ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ)

Αγαπητοί φίλοι, όπως σας είχα ήδη ενημερώσει από το προηγούμενο άρθρο, θα συνεχίσω αυτό το μικρό ιστορικό «οδοιπορικό» στην Ελληνική οικονομία, προκειμένου να φωτίσω και από μια άλλη σκοπιά τα αίτια αυτής της «πρωτοφανούς» οικονομικής κρίσης.
Μετά λοιπόν από 6 χρόνια, ο ακαδημαϊκός Αγγ. Αγγελόπουλος δίνει και πάλι συνέντευξη, αυτή την φορά στην εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ» (27 Ιανουαρίου 1992) και στον δημοσιογράφο Νίκο Νικολάου. Το τιμόνι της χώρας τότε ανήκε σε μια κυβέρνηση με «διαφορετικό ιδεολογικό» στίγμα από την προηγούμενη.
Ανάμεσα στα άλλα λοιπόν, ο επιφανής οικονομολόγος τονίζει, μετά από ερώτηση του κ. Νικολάου: «Δεν υπάρχει αμφιβολία, κύριε Νικολάου, ότι η χώρα μας βρίσκεται σε μια οικονομική κρίση, που υπάρχει κίνδυνος να επιταθεί και από τις επιπτώσεις ενδεχομένων εξωτερικών εξελίξεων…». «…Είναι μάλιστα, κάπως απογοητευτικό για την χώρα μας να έρχεται η Πορτογαλία, που πριν από λίγα χρόνια ήταν η πιο καθυστερημένη οικονομικά χώρα της ΕΟΚ, να μπορεί σήμερα, έπειτα από τις σημαντικές προόδους που επιτέλεσε τα τελευταία χρόνια, να διακηρύσσει, υπό την ιδιότητα του πρόεδρου των 12, πως η Ελλάδα αποτελεί τον αδύνατο κρίκο της κοινότητας».
Παρατήρηση 1η: Η Ελλάδα λοιπόν αποτελούσε και πάλι τον αδύνατο κρίκο της κοινότητας και η κατάσταση φαίνονταν να είναι πάλι κρίσιμη. Ίσως το θετικό εκείνης της εποχής ήταν ότι οι εξωτερικές εξελίξεις, όσο αφορά την οικονομία, ήταν θετικές και όχι αρνητικές όπως σήμερα.
Και τι πρέπει να γίνει; Ο γνωστός ακαδημαϊκός απαντά «…Πρώτος στόχος της πολιτικής αυτής πρέπει να είναι ο περιορισμός του ελλείμματος του κρατικού προϋπολογισμού – που πλησιάζει σήμερα το 20% του ΑΕΠ και είναι πενταπλάσιος περίπου εκείνου του μέσου όρου της κοινότητας – στο 12% εφέτος, στο 8% του χρόνου και στο 5% το 1994. Αν δεν επιτύχουμε τους στόχους αυτούς μέσα στα χρονικά αυτά όρια, θα μείνουμε οριστικά το περιθώριο της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, με όλες τις εντεύθεν επιπτώσεις, κοινωνικές και εθνικές».
Παρατήρηση 2η: πάλι λοιπόν, πολύ υψηλά ελλείμματα που σημαίνει ότι καμία προσπάθεια δεν έγινε για την μείωση αυτών των ελλειμμάτων τα προηγούμενα χρόνια.
Ερώτηση 1η: αν δεν κάνω λάθος όμως, και σας καλώ να ψάξετε λίγο στην μνήμη σας, η «προσπάθεια» για μείωση των ελλειμμάτων είχε αρχίσει ήδη από την προηγούμενη κυβέρνηση (για να βγούμε από το «τούνελ», κτύπημα των μισθών αυτών που ήταν «στα ρετιρέ», κλπ) και φυσικά όλοι θα θυμούνται τις εξαγγελίες της κυβέρνησης Μητσοτάκη και το περιβόητο 0 + 0 = 14% (για το τελευταίο νούμερο δεν είμαι σίγουρος). Αν στα παραπάνω προστεθούν και οι ιδιωτικοποιήσεις, τότε έρχεται στα χείλη μου αυτόματα ένα ερώτημα: γιατί με όλα αυτά δεν μειώθηκε το έλλειμμα, αλλά αντίθετα συνέχισε να αυξάνεται;
Ερώτηση 2η: Αν ψάξετε τις ανακοινώσεις όλων των κυβερνήσεων, σχετικά με τα «επιτεύγματα» τους, τα προηγούμενα χρόνια, θα διαπιστώσετε, όσοι δεν το θυμάστε, ότι όλοι υπερηφανεύονται γιατί επέτυχαν τους στόχους τους ή ότι τα κατάφεραν τουλάχιστον καλύτερα από τους προηγούμενους. Πώς είναι δυνατόν λοιπόν μετά από τόσες επιτυχίες να είμαστε σε αυτή την δεινή θέση;
Τέλος, το ερώτημα που επίσης ακολουθεί, από τον δημοσιογράφο προς τον κο Αγγελόπουλο, είναι αν υπάρχουν περιθώρια να επιτύχει τους στόχους που θεωρούν σημαντικούς τόσο ο κος Αγγελόπουλος όσο και η κυρίαρχη πολιτική άποψη εκείνη την περίοδο. Η απάντηση έχει ως εξής:
«Το σοβαρό μειονέκτημα των ελληνικών προϋπολογισμών είναι το μεγάλο άνοιγμα μεταξύ των εσόδων και εξόδων που οδηγούν σε μια υπερβολική υπερχρέωση της χώρας…» μας λέει ο κος Αγγελόπουλος και συνεχίζει: «…έτσι τα έσοδα στην Ελλάδα μόλις φτάνουν το 27% του ΑΕΠ ενώ το αντίστοιχο μέσο ποσοστό στις άλλες χώρες της κοινότητας είναι 42%».
Και πως θα μπορούσε να επιτευχτεί μια μείωση του ελλείμματος; Στο δεύτερο μέρος της συνέντευξης του στις 28 Ιανουαρίου 1992, ο κος Αγγελόπουλος προτείνει:
«Πρώτον. Οι πάντες θα πρέπει να συνεισφέρουν στα δημόσια βάρη ανάλογα με τις οικονομικές τους δυνάμεις, όπως και το Σύνταγμα ορίζει». «…για να αντιληφθούμε την σημερινή εικόνα του φορολογικού μας συστήματος – πέρα από την φοροδιαφυγή – με ανώτατο φορολογικό συντελεστή 50% και κατώτατο 18%, η μέση επιβάρυνση σε σχέση με τα δηλωθέντα εισοδήματα είναι μόνο 10%. Η διαφορά δείχνει το μέγεθος των απαλλαγών, που φαίνεται πως θα διευρυνθούν, σύμφωνα με τα γραφόμενα στον τύπο, ακόμη περισσότερο και τούτο γιατί η φορολογία δεν συλλαμβάνει το σύνολο της φορολογητέας ύλης, αλλά μόνο της δηλουμένης».
«Δεύτερον. Το φορολογικό μας σύστημα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν περισσότερο απλό, να αποφεύγει πολύπλοκες διαδικασίες, να στηρίζεται – στην περίπτωση του φόρου εισοδήματος – και σε αντικειμενικά κριτήρια σε συνεργασία και με τον φορολογούμενο…».
Σαν τρίτο μέτρο ο κος Αγγελόπουλος πρότεινε την ενίσχυση των φορολογικών υπηρεσιών «με ειδικό προσωπικό». Επίσης ο γνωστός ακαδημαϊκός πρότεινε και μια σειρά άλλων μέτρων όπως: η φορολόγηση των τόκων και των ομολόγων, η πάταξη της φοροδιαφυγής, η πρόσθετη απόδοση φόρου μεταβιβάσεως ακινήτων κλπ.
Το τραγικό σε αυτά που προτείνει ο κος Αγγελόπουλος είναι ότι στην ουσία αυτά λέγονται και ξαναλέγονται για χρόνια από όλους τους κυβερνώντες, αλλά ούτε άλλαξε το φορολογικό σύστημα ούτε «πατάχθηκε» η φοροδιαφυγή (η μαύρη οικονομία οργιάζει), ενώ η φορολογητέα ύλη παρέμεινε ή ίδια και αμετάβλητη.
Αγαπητοί φίλοι, το δικό μου συμπέρασμα τουλάχιστον, και θα ήθελα να σας το καταθέσω, είναι ότι: η σημερινή κρίση δεν ξέσπασε με αυτή την ένταση στην χώρα μας «εν αιθρία». Απλά ζούσαμε μια κρίση υπό αναστολή και περιμέναμε πότε θα πέσει πάνω στα κεφάλια μας. Φυσικά η αφορμή για να βγει «κάτω από το χαλί» που την είχαμε κουκουλώσει (την ελληνική κρίση) ήταν η παγκόσμια κρίση που ξέσπασε από αίτια που είναι γνωστά νομίζω σε όλους μας.
Τέλος θα ήταν χρήσιμο να ανατρέξουμε και να αναζητήσουμε όλοι τις δηλώσεις των αρχηγών των κομμάτων, καθώς και τα προγράμματα τους για να αποδώσουμε στο καθένα τις πραγματικές του ευθύνες. Να δούμε δηλαδή ποιων κομμάτων τα προγράμματα έθιγαν τα θέματα που ο Αγγ. Αγγελόπουλος έθετε.

Δημήτρης Πανταζής

Δεν γνωρίζαμε... ή δεν θέλαμε να ακούσουμε; μέρος δεύτερο

Μέσα στα τρία χρόνια που πέρασαν από το άρθρο του ακαδημαϊκού Άγγελου Αγγελόπουλου, στο οποίο παρουσιάζονταν τα καίρια προβλήματα της Ελληνικής οικονομίας, το πιο αξιόλογο επίτευγμα της κυβερνητικής πολιτικής ήταν… το σκάνδαλο Κοσκωτά. Κάτω από την πίεση του σκανδάλου αυτού, και για πρώτη φορά στην χώρα μας αναγκάζεται ο πολιτικός κόσμος να καθίσει στο ίδιο τραπέζι.
Πράγματι το 1989 είναι ένα χαρακτηριστικό έτος για την Ελλάδα, από την μεταπολίτευση και μετά, αφού για πρώτη φορά το σύνολο των κομμάτων που απαρτίζουν το πολιτικό σκηνικό της χώρας μας συμμετείχε, έστω και για μικρό χρονικό διάστημα στην Κυβέρνηση. Είναι ακόμα χαρακτηριστικό, γιατί για πρώτη φορά ειπώθηκαν λόγια και συζητήθηκαν μέτρα χωρίς να υπάρχει η οξεία κομματική αντιπαράθεση που όλοι γνωρίζουμε. Δηλαδή μια αντιπαράθεση που δεν βασίζεται σε πραγματικά στοιχεία και σε ουσιαστική ανάλυση της πραγματικότητας, αλλά έχει σαν μοναδικό στόχο την λεκτική εξόντωση του «αντιπάλου». Το αποτέλεσμα το γνωρίζουμε όλοι. Διαπληκτισμοί άνευ ουσίας και χωρίς περιεχόμενο, αυθαίρετες απόψεις και προτάσεις που στέκονται στον αέρα και δεν έχουν ουσιαστικά κανένα ιδεολογικό περιεχόμενο και το χειρότερο από όλα έγκειται στο γεγονός ότι ακολουθείται πάντα η ίδια πρακτική, ανεξάρτητα του ποιος κυβερνά.
Ας δούμε λοιπόν από κοντά πώς περιέγραψαν την κατάσταση και τι μέτρα πήρε το πολιτικό σύστημα της χώρας μας. Να θυμίσω στους αναγνώστες ότι η χώρα βρίσκονταν ήδη από το 1986 σε οικονομική κρίση (βλέπε στο 1ο άρθρο το κείμενο του ακαδημαϊκού Αγ. Αγγελόπουλου), η οποία μάλιστα είχε επιδεινωθεί από τα φαινόμενα της διαφθοράς. Τέλος να σημειώσω ότι όλες οι υπογραμμίσεις είναι δικές μου.
Την Τετάρτη 22 Νοεμβρίου 1989 λοιπόν, ο τίτλος στην 1η σελίδα της «οικονομικής Καθημερινής» γράφει: «Προγραμματισμός – «ανάσα» για την οικονομία» και συνεχίζει:
«Με μια ξεχωριστής σημασίας συνθήκη για την οικονομία, ολοκληρώθηκε η ιστορική συμφωνία των πολιτικών κομμάτων για την συγκρότηση οικουμενικής κυβέρνησης. Το «πλαίσιο αρχών» που συμφώνησαν οι κ. Γ. Σουφλιάς, Γ. Γεννηματάς και Γ. Δραγασάκης και ενεχείρισαν τις πρωινές ώρες χθες στους αρχηγούς τους (ολόκληρο το κείμενο στην ίδια σελίδα), διακρίνεται από την ισορροπία που τηρεί ανάμεσα στην αντιμετώπιση των πιεστικών ταμειακών προβλημάτων του κράτους και τους μεσοπρόθεσμους όρους κατάρτισης ενός πλαισίου οικονομικής πολιτικής, ισορροπία η οποία θα καταγραφεί στα δωδεκατημόρια που θα ψηφιστούν».
Παρατήρηση 1η: Το σύνολο του πολιτικού κόσμου λοιπόν, το 1989 αναγνωρίζει ότι υπάρχουν ζητήματα «πιεστικών ταμειακών προβλημάτων του κράτους».
Και η εφημερίδα συνεχίζει: «Ως προς το πρώτο σημείο οι φορολογούμενοι (πολίτες και επιχειρήσεις) θα καταγράψουν την επιβολή έκτακτης εισφοράς και την αύξηση ορισμένων ειδικών φόρων σε συγκεκριμένα καταναλωτικά προϊόντα (π.χ. βενζίνη και άλλα πετρελαιοειδή). Στον μεσοπρόθεσμο ορίζοντα συμφωνήθηκε να περιοριστούν οι καθαρές δανειακές ανάγκες του ευρύτερου δημόσιου τομέα από 2,5% έως 3% του ΑΕΠ». Για να επιτευχθεί αυτό, σημειώνεται στο πλαίσιο, θα πρέπει να αυξηθούν τα έσοδα του κράτους, να μειωθούν οι δαπάνες του, καθώς και τα ελλείμματα των δημοσίων επιχειρήσεων. Με την μείωση αυτή δεν θα θιγούν οι κοινωνικοί τομείς».
Παρατήρηση 2η: Αγαπητοί φίλοι ανεξάρτητα από την ένταση των μέτρων που λαμβάνονται κάθε φορά και τον τρόπο που εφαρμόζονται, διακρίνετε εσείς κάποια διαφορετική στρατηγική όσο αφορά τα μέσα ή τα εργαλεία, αν προτιμάτε, που χρησιμοποιούνται προκειμένου να αντιμετωπισθεί η κατάσταση; Η γενική στρατηγική είναι μείωση των δαπανών του κράτους και αύξηση των εσόδων του. Τώρα το αν θα θιγούν ή όχι κοινωνικοί τομείς είναι ζήτημα εφαρμογής μέτρων και θα το δούμε παρακάτω.
Ας δούμε όμως, αναλυτικά τα μέτρα τα οποία προβλέπει το πλαίσιο αυτής της συμφωνίας και η «εξειδίκευση» τους (έτσι όπως δημοσιεύονται στην «Καθημερινή»), που έχουν ως εξής:
Έκτακτη εισφορά 5%
Επιβολή έκτακτης εισφοράς 5% επί του φόρου εισοδήματος που έχουν ήδη πληρώσει οι μισθωτοί, οι συνταξιούχοι, οι ελεύθεροι επιχειρηματίες και οι επιχειρήσεις.
Συγκεκριμένα έως το τέλος του χρόνου τα δύο εκατομμύρια περίπου φυσικά και νομικά πρόσωπα, που πλήρωσαν φόρο, θα λάβουν από το υπουργείο οικονομικών νέα σημειώματα με τα οποία θα καλούνται να πληρώσουν 5% επιπλέον φόρο στον φόρο που ήδη τους έχει καταλογισθεί και έχουν εξοφλήσει.
Παράδειγμα: Εάν ένας μισθωτός είχε πληρώσει φόρο 100.000 δραχμές, θα πρέπει να πληρώσει επιπλέον 5.000 δραχμές.
Από το μέτρο αυτό η κυβέρνηση υπολογίζει να εισπράξει στη καλύτερη περίπτωση 15 δις δραχμές. Όμως από το μέτρο θα εξαιρεθούν οι χαμηλόμισθοι.
Παρατήρηση 3η: κανείς δεν μίλησε τότε για φόρο-επιδρομή παρόλο που 2 εκατομμύρια φυσικά και νομικά πρόσωπα καλούνταν να δώσουν στα ταμεία του κράτους 15 δις δραχμές, ποσό καθόλου ευκαταφρόνητο αν λάβετε υπόψη το ΑΕΠ της χώρας εκείνη την εποχή.
Φορολογικά μέτρα
Διεύρυνση της φορολογικής βάσης και επαναφοράς της ποινικοποίησης της φοροδιαφυγής, πράγμα που σημαίνει ότι επιχειρείται μερική άρση των τελευταίων μέτρων του πρώην υπουργού οικονομικών κ. Αν. Σαμαρά.
Συγκεκριμένα με την διεύρυνση της φορολογικής βάσης, κατά πάσα πιθανότητα, εφαρμόζεται για πρώτη φορά με αυστηρότητα το ισχύον φορολογικό καθεστώς για τους αγρότες που προβλέπει την φορολόγηση των αγροτικών εισοδημάτων πάνω από 4 εκ. δραχμές ή 1,6 εκ. καθαρό εισόδημα.
Ακόμα, στο πλαίσιο αυτό θα επιχειρηθεί η άμεση επιστροφή των ποσών ΦΠΑ που χρωστούν οι επιχειρήσεις στο Δημόσιο, αλλά και αυτών που χρωστά το Δημόσιο στις επιχειρήσεις. Τα ποσά αυτά ανέρχονται σε 500 δις και στα 42 δις αντιστοίχως.
Παρατήρηση 4η: Η φοροδιαφυγή, με οποιαδήποτε μορφή, ήταν από τότε γνωστή και πολύ μεγάλη, αν κρίνουμε από τα ποσά που περίμενε η κυβέρνηση να εισρεύσουν στα ταμεία της, αν ποτέ λαμβάνονταν αυτά τα μέτρα.
Ερώτηση 1η: Γιατί ο τότε υπουργός οικονομικών και νυν πρόεδρος της Ν.Δ. είχε ψηφίσει νόμο που αποποινικοποιούσε την φοροδιαφυγή; Γιατί με λίγα λόγια ένας άνθρωπος που σπούδασε και θαύμαζε πολιτικά τις ΗΠΑ ήταν κατά ενός μέτρου που αποτελεί ό,τι θετικότερο έχει να δείξει η οικονομική πολιτική των ΗΠΑ;
Ερώτηση 2η: Γιατί ποτέ δεν εισπράχτηκε, ούτε καν μέρος, του ποσού των 542 δις δραχμών; Το ποσό είναι τρομακτικό αν αναλογιστεί κανείς το ΑΕΠ της χώρας εκείνη την εποχή. Πού πήγαν τα χρήματα αυτά; Τι τα έκαναν αυτοί που δεν τα απέδωσαν στο κράτος;
Αύξηση τιμής καυσίμων
Αύξηση των τιμών στα καύσιμα. Η κυβέρνηση σύμφωνα με πληροφορίες μελετά την άνοδο της τιμής της βενζίνης από 6 έως 10 δραχμές στο λίτρο της σούπερ και της απλής. Ανάλογες αυξήσεις θα υπάρξουν και στα υπόλοιπα καύσιμα, όπως το ντίζελ για θέρμανση, το πετρέλαιο κλπ. Υπολογίζεται ότι η αύξηση αυτή θα φέρει στο δημόσιο 80 δις επιπλέον.
Στο κοινό κείμενο συμφωνήθηκε ακόμα ότι θα πρέπει «να αντληθούν πρόσθετα φορολογικά έσοδα της τάξεως του 1% επί του ΑΕΠ». Η «Κ» έθεσε υπόψη τη συμφωνία αυτή σε παράγοντες του υπουργείου οικονομικών και έλαβε την απάντηση ότι τούτο μπορεί να συμβεί, εκτός των προαναφερθέντων, με κατάργηση φοροαπαλλαγών ή αύξηση συντελεστών.
Τιμολόγια ΔΕΚΟ
Σύμφωνα με πληροφορίες η αύξηση των τιμών στο φώς, το νερό, το τηλέφωνο, θα κυμαίνεται μεταξύ 10% - 15%.
Αυξήσεις όμως θα υπάρξουν και στις τιμές των εισιτηρίων της Ολυμπιακής Αεροπορίας, ειδικά για τις πτήσεις εξωτερικού και στα ταχυδρομικά τέλη. Όλες οι ανατιμήσεις θα γίνουν πριν το τέλος του χρόνου. Υπολογίζεται ότι θα συλλεχθούν γύρω στα 50 δις δραχμές.
ΑΤΑ για το 1990
Νομοθετική κατοχύρωση της ΑΤΑ (Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή) μόνο για το 1990, κατόπιν δήλωσης των πολιτικών αρχηγών. Συμφωνήθηκε η κανονική καταβολή της. Για το ύψος της, το πρώτο τετράμηνο θα υπάρξει συμφωνία μεταξύ των αρχηγών των κομμάτων.
Νομίζω ότι τα λόγια είναι περιττά και ο καθένας μπορεί να κρίνει ή τουλάχιστο να σκεφτεί, γιατί η πολιτεία δεν κατόρθωσε να υλοποιήσει ποτέ ένα πρόγραμμα στο οποίο συμφώνησαν όλοι, αλλά οι επόμενοι το ξέχασαν αμέσως και ακολούθησαν την παλιά πρακτική.
Ερώτηση 3η: Έχω, και φαντάζομαι ότι και εσείς έχετε ακούσει, όλους τους κυβερνώντες να ζητούν συναίνεση και «ομοψυχία». Μήπως μπορείτε εσείς να εξηγήσετε, γιατί όταν την είχαν δεν την εφάρμοσαν, αλλά προτίμησαν την τακτική εκείνη που μεγέθυνε την διαφθορά και αύξησε τα ελλείμματα;
Αγαπητοί φίλοι θα κλείσω αυτό το άρθρο με τις δηλώσεις που έκαναν τα τρία βασικά στελέχη των κομμάτων που συμφώνησαν, τότε, σε αυτό το πρόγραμμα «ανάσα».
ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΣΟΥΦΛΙΑ, ΓΕΝΝΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΔΡΑΓΑΣΑΚΗ ΣΤΗΝ «Κ»
1. Γιώργος Σουφλιάς: «Είναι ένα πλαίσιο αρχών και μέτρων κοινής αποδοχής και θα αποδώσει στον βαθμό που θα εφαρμοστεί και στον βαθμό που θα συνειδητοποιηθεί από όλους η κρισιμότητα των οικονομικών προβλημάτων. Κεντρικό σημείο της συμφωνίας είναι η αντιμετώπιση των ελλειμμάτων του ευρύτερου δημόσιου τομέα και γιαυτό υπάρχει η δέσμευση για την μείωση των ελλειμμάτων συνδυασμένη με αναπτυξιακή κατεύθυνση. Υπάρχει δέσμευση για μείωση των καθαρών δανειακών αναγκών κατά 2,5-3% του ΑΕΠ».
2. Γιώργος Γεννηματάς: «Η συμφωνία κατ’ αρχήν αφορά την οικονομική και κοινωνική πολιτική. Είναι φανερό ότι δεν μπορώ να κρίνω αντικειμενικά ένα σχέδιο που στην διαμόρφωση του έλαβα μέρος. Θεωρώ, όμως ότι το κείμενο της συμφωνίας αποτελεί μια συστηματική και εποικοδομητική εργασία μαζί με τους συναδέλφους μου των άλλων κομμάτων. Σε αυτό το κείμενο έγινε μια ειλικρινής αποτύπωση της κατάστασης, χωρίς ωραιοποιήσεις και χωρίς δραματοποιήσεις. Επομένως η λήψη μέτρων για την εφικτή οικονομική πορεία για ένα συγκεκριμένο χρονικό ορίζοντα ήταν μονόδρομος. Αυτόν προσπαθήσαμε να ανιχνεύσουμε. Θέλω όμως, να επισημάνω ότι, τα οποιαδήποτε μέτρα που ελήφθησαν εκτός από την πολιτική συναίνεση, απαιτούν και την κοινωνική συναίνεση».
3. Γιάννης Δραγασάκης: «Πρόκειται για ένα πλαίσιο κhttp://www.blogger.com/img/blank.gifοινά αποδεκτό που εξασφαλίζει την ομαλή λειτουργία της οικονομίας αυτό το διάστημα και την άμεση αντιμετώπιση των επειγόντων προβλημάτων ή ορισμένων τουλάχιστον από αυτά. Ένα βασικό είναι ότι συμφωνούμε με τα όποια μέτρα θα πρέπει να διασφαλίσουν μια αναπτυξιακή κατεύθυνση στην οικονομία, αποκλείουμε δηλαδή μείωση επενδύσεων, μείωση κοινωνικών δαπανών και αντίθετα να υπάρξει προσπάθεια να διατηρηθούν και να βελτιωθούν. Δεύτερη δέσμευση είναι ότι θα επιδιώκεται η διατήρηση των κεκτημένων και η προσπάθεια, κατά το δυνατόν, βελτίωσης τους. Τρίτον, ο εκδημοκρατισμός, πέρα από τα θέματα ελέγχου που θέσαμε το καλοκαίρι, μπορεί τώρα να προχωρήσει σε θέματα εκδημοκρατισμού στη λήψη των αποφάσεων. Ένα σημείο επομένως σταθερό είναι αυτό. Δεύτερο σημείο είναι ότι με τα ελλείμματα, εμείς θεωρούμε εφικτή μία συγκράτηση, ακόμα και μείωση τους, με μέτρα βεβαίως που θα σέβονται αυτές τις κοινωνικές δεσμεύσεις».
Έπεται η συνέχεια…
Δημήτρης Πανταζής

Δεν γνωρίζαμε ή… δεν θέλαμε να ακούσουμε;

Δεν γνωρίζαμε ή… δεν θέλαμε να ακούσουμε;
του Δημήτρη Πανταζή

Είναι αλήθεια ότι η αναζήτηση της «κοινής συνισταμένης», ανάμεσα σε διαφορετικές κοινωνικές ομάδες ανθρώπων ή και ανάμεσα σε διαφορετικούς ανθρώπους δεν είναι εύκολη διαδικασία. Απαιτεί κυρίως θέληση για ενεργητική ακρόαση, στοιχειώδη ικανότητα αναζήτησης αξιόπιστων δεδομένων και πάνω από όλα κρίση.
Προσωπικά ανήκω κυρίως στους απογοητευμένους. Είναι καιρός πια, που το κουράγιο για να αγανακτήσω με έχει εγκαταλείψει. Αυτό δεν σημαίνει ότι έχω δίκιο. Όμως θα προσπαθήσω να παραθέσω μια σειρά από γεγονότα που με οδήγησαν σε αυτή την «κατάσταση». Θα αρχίσω λοιπόν γυρίζοντας πολύ πίσω, όχι γιατί θέλω να κάνω παρελθοντολογία, αλλά γιατί θα πρέπει κάποιοι να καταλάβουν ότι ο ιστορικός χρόνος δεν ταυτίζεται με το βιολογικό χρόνο του καθενός από εμάς.
Εποχή λοιπόν ιστορικής ανάτασης στην χώρα μας. Εποχή κατά την οποία (όπως εξομολογήθηκε ο καθηγητής κος Μπέης) κάποιοι μας ενέπαιζαν. Αν μάλιστα κάποιος τολμούσε να αναφέρει στοιχεία σχετικά με αυτό, όλοι επικαλούνταν το Ελληνικό «σοσιαλιστικό» θαύμα. Ας παρακολουθήσουμε λοιπόν την παρακάτω συνέντευξη
"Εφημερίδα, Το Βήμα, 14 Δεκεμβρίου 1986"
Πρόκειται για άρθρο του ακαδημαϊκού Αγγ. Θ. Αγγελόπουλου σχετικά με την Ελληνική οικονομία. Ανάμεσα στα άλλα ο γνωστός ακαδημαϊκός δηλώνει:
«…Ας έλθουμε όμως, στα σημερινά δικά μας. Ο νέος προϋπολογισμός για το 1987 που κατέθεσε ο υπουργός των οικονομικών προβλέπει σύνολο δαπανών 2.740 δισεκ. δραχμές, έσοδα 2072 δισεκατομμύρια δραχμές και καταλείπει έλλειμμα 668 δισεκατομμυρίων που αντιστοιχεί στο 11% του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος (ΑΕΠ). Αν στο έλλειμμα του προϋπολογισμού προστεθούν και τα ελλείμματα των δημοσίων οργανισμών, τότε το συνολικό έλλειμμα του δημοσίου τομέα ίσως πλησιάσει το 1 τρισεκατομμύριο δραχμές, που αντιστοιχεί στο 17% του ΑΕΠ, ποσοστό εξαιρετικά υπερβολικό, που δεν συναντάται σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα».
«…Έτσι η εξυπηρέτηση των δανείων, που αυξήθηκε μεταξύ του 1986 και 1987 κατά 150 δισεκατομμύρια δραχμές, δηλαδή κατά 365%, φθάνει ήδη στο συνολικό ύψος των 580 δισεκατομμυρίων δραχμών». «…Αν δε η αύξηση αυτή του δανεισμού συνεχισθεί – αν θα είναι τούτο δυνατόν – και για το 1989, τότε οι δαπάνες για το δημόσιο χρέος θα αποτελούν την πρώτη σε ύψος κατηγορία δαπανών και θα καλύπτει περισσότερο από το 1/3 του συνόλου των κρατικών δαπανών».
«Δύο είναι οι κύριες κριτικές για την οικονομική πολιτική της κυβερνήσεως, η οποία εκφράζεται δια του προϋπολογισμού της:
Πρώτον, ότι ακολουθεί πολιτική λιτότητας που είναι εις βάρος των μισθωτών, και
Δεύτερον ότι δεν προβλέπει επαρκείς αναπτυξιακές δαπάνες.
Ας δούμε πως έχουν τα δύο αυτά προβλήματα».
«Η κυβέρνηση με το σταθεροποιητικό της πρόγραμμα δήλωσε επανειλημμένα ότι η εισοδηματική πολιτική θα παραμείνει αμετάβλητη και για το 1987 και ότι δεν θα δοθεί αύξηση μεγαλύτερη από 7% - για τους υψηλόμισθους είναι πολύ μικρότερη – έναντι αυξήσεως του τιμαρίθμου κατά 12% όπως προβλέπει».
«Αλλά θα μου πείτε, τι θα γίνει με τους άλλους μισθωτούς (υπαλλήλους και συνταξιούχους) στις ιδιωτικές επιχειρήσεις; Αν επρόκειτο περί ολοκληρωτικού κράτους, όπου οι τιμές καθορίζονται από τις κεντρικές υπηρεσίες, στην περίπτωση αυτή το πάγωμα των μισθών θα ίσχυε. Στην περίπτωση όμως της δικής μας οικονομίας, είναι αδύνατη η τήρηση της αρχής αυτής, γιατί οι τιμές ρυθμίζονται ανεξέλεγκτα και έτσι το σύστημα αυτό αυξάνει τελικά τα κέρδη των ιδιωτικών επιχειρήσεων εις βάρος των μισθωτών. Είναι πράγματι αυτός ο σκοπός της κυβερνήσεως;»
«Τα περί επιπτώσεων, μιας τέτοιας αυξήσεως των αμοιβών των μισθωτών επί των τιμών σε μια οικονομία που κυριαρχείται από την «παραοικονομία» που εκφράζεται το λιγότερο με το 40% του εθνικού εισοδήματος, στερούνται σοβαρού ερείσματος. Οι επιπτώσεις είναι πολύ περισσότερο αρνητικές, παρά θετικές».
«Η πολιτική της λιτότητας σε όσες χώρες εφαρμόσθηκε, ιδιαίτερα στις χώρες της Λατινικής Αμερικής υπό την πίεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, απέτυχε, και οδήγησε σε κοινωνική και πολιτική αποσταθεροποίηση…»
«…Ας εισέλθουμε τώρα στις δημόσιες επενδύσεις, που φθάνουν τα 364 δισεκατομμύρια και αποτελούν ένα σημαντικό ποσό αν πράγματι αφορούν αναπτυξιακά έργα. Ο «Οικονομικός Ταχυδρόμος» όμως, σε ένα πρόσφατο δημοσίευμα του (4.12.86) αναφέρει ότι τα 35,5% των δημοσίων επενδύσεων δεν αντιπροσωπεύουν «τίποτε», γιατί το μεγαλύτερο μέρος των δαπανών αυτών θα διατεθούν για σκοπούς μη αναπτυξιακούς ή αφορούν έργα και μελέτες που δεν καθορίζονται ειδικά».
«…Διερωτάται κανείς γιατί τόση προχειρότητα, ώστε ν’ αναγράφονται πιστώσεις σημαντικές (28 δισεκ. περίπου) για έργα που δεν κατονομάζονται; Είναι έργα περιττά, έργα βιτρίνας ή ανύπαρκτα; Μια καλύτερη διαχείριση των κονδυλίων αυτών δεν θα επέτρεπε να εξευρεθούν τα ποσά που χρειάζονται για την βελτίωση των αποδοχών των δημοσίων υπαλλήλων;» και ο γνωστός ακαδημαϊκός τελειώνει αυτό το μέρος του άρθρου του λέγοντας: «Είναι πολλά πράγματα ακατανόητα που δημιουργούν αναπάντητα ερωτήματα».
Έπεται η συνέχεια

ΥΓ: Ο ανεμόμυλος έχει χάσει στροφές τελευταία και η φτερωτή του δεν γυρνάει καλά. Του έπεσε βαρύ το άλεσμα. Αφήνει λοιπόν τη σκυτάλη για λίγο στους φίλους του να του αλέσουν λίγο σταράκι...

«Αγαπητέ Γιώργο»...

«Αγαπητέ Γιώργο»...
Tuesday, 07 June 2011 00:27
του Γιάννη Βαρουφάκη* (αναδημοσίευση από το protagon.gr)
Λίγο μετά τις εκλογές του 2009 δήλωνες ότι "είμαστε αντιεξουσιαστές στην εξουσία". Η πλειοψηφία των υπουργών σου σε στραβοκοιτούσαν και οι αντίπαλοί σου σε χλεύαζαν. Ήσουν μόνος εκείνη την στιγμή. Όμως, στον βαθμό που σε γνωρίζω, ήσουν αυθεντικός.
Από τότε κύλησε πολύ μολυσμένο νερό στο αυλάκι. Τις ουτοπικές δηλώσεις τις παρέσυρε η αγωνία για την διάσωση της χώρας. Σε ανάγκασε όχι μόνο να σφίξεις τα δόντια, πνίγοντας την ουτοπική σου πλευρά, αλλά και να αποκηρύξεις βασικές σου πεποιθήσεις για το τι πρέπει να γίνει και τι όχι. Πιστεύω, στον βαθμό που σε γνωρίζω, ότι τις αποφάσεις που έλαβες τις πήρες θεωρώντας ότι ήταν οι βέλτιστες μιας γκάμας απαίσιων εναλλακτικών. Και φαντάζομαι ότι ενέτειναν την μοναξιά σου.
Έτσι ήρθαμε στον Μάιο του 2010 όπου σε περίμενε η μεγαλύτερη απόφαση που αναγκάστηκε να πάρει έλληνας πρωθυπουργός σε καιρό ειρήνης. Ξέρεις ότι διαφωνούμε για την ορθότητά της. Δεν έχει σημασία. Σου είπαν ότι ήταν ένα σωσίβιο που μας εξαγόραζε χρόνο ώστε να βρούμε τον δρόμο μας προς στέρεο έδαφος μετά από ένα συγκλονιστικό ναυάγιο. Θεώρησα ότι ήταν ένα τεράστιο βαρίδι που μας σπρώχνει, τόσο εμάς όσο και την υπόλοιπη ευρωζώνη, στον πάτο. Επέλεξες τις συμβουλές των ισχυρών και εκείνων που σε έπεισαν πως, αν μη τι άλλο, το Μνημόνιο αγοράζει πολύτιμο χρόνο. Στον βαθμό που σε γνωρίζω, ξέρω πόσο σε στενοχώρησε η επιλογή σου.
Μήνες τώρα γνωρίζω ότι ξέρεις πως, τελικά, η πορεία του Μνημονίου απέτυχε επειδή η αποτυχία βρισκόταν στο DNA του εγχειρήματος (κι όχι επειδή δεν εφαρμόστηκε όπως μπορούσε να έχει εφαρμοστεί). Εμείς οι οικονομολόγοι, όπως γνωρίζεις εκ πείρας, διαφωνούμε σχεδόν για όλα. Όμως δύο πράγματα μας έχει διδάξει η ιστορία: (1) Τον πτωχευμένο δεν τον σώζεις δίνοντάς του ακριβά δάνεια, και (2) η βαριά λιτότητα δεν μπορεί ποτέ να μειώσει τα ελλείμματα μιας μακρο-οικονομίας που βρίσκεται σε ύφεση και η οποία δεν μπορεί να υποτιμήσει το νόμισμά της (ιδίως όταν το διεθνές περιβάλλον είναι υφεσιακό).
Μπορεί να ήλπιζες σε κάποιο θαύμα οικονομικό (π.χ. μιας γρήγορη ανάπτυξη της διεθνούς οικονομίας) ή πολιτικό (την επιφοίτηση της κας Μέρκελ από το άγιο πνεύμα) που θα απέτρεπε την σημερινή κατάληξη. Δεν έγινε όμως. Και τώρα καλείσαι, για δεύτερη φορά σε ένα μόλις χρόνο, να πας ακόμα πιο αντίθετα στα πιστεύω σου, στις γνώσεις σου, στο ένστικτό σου. Σου λένε, όπως και πριν ένα χρόνο: "Σκεφτείτε κ. πρωθυπουργέ τι θα γίνει αν δεν πάρουμε τα νέα δάνεια. Πως θα πληρωθούν οι μισθοί και οι συντάξεις;" Στον βαθμό που σε ξέρω, γνωρίζω πως δαγκώνεσαι.
Μήνες αρκετοί έχουν περάσει που έχεις λάβει γνώση μιας εναλλακτικής πρότασης (εκείνη που καταθέσαμε με τον Stuart Holland σε διάφορα fora). Από όσο γνωρίζω θεωρείς πως, τόσο από τεχνικής όσο και πολιτικής πλευράς, η πρόταση είναι άρτια: Σε τρία απλά βήματα, τα οποία δεν απαιτούν καμία ουσιαστική παρέμβαση στην Συνθήκη της Λισαβόνας, (α) αντιμετωπίζεται η τραπεζική κρίση της ευρωζώνης, (β) αποδυναμώνεται η κρίση δημόσιου χρέους και (γ) ξεκινά ένα νέο Σχέδιο Marshall για ολόκληρη της ευρωζώνη έτσι ώστε να γίνει πράξη η ανάπτυξη που θα 'δολοφονήσει' την Κρίση. Αν απλώς διαφωνούσες με αυτή την πρόταση, δεν θα αναφερόμουν σε αυτήν. Το κάνω επειδή φοβάμαι ότι... συμφωνείς.
Θα μου πεις: "Πώς μπορώ ως πρωθυπουργός μιας μικρής και καταπτωχευμένης χώρας να πάω στις Βρυξέλλες και να τους προτείνω μια πρόταση για την ανάπλαση της ευρωζώνης ολάκερης; Ιδίως όταν οι δικοί μου σύμβουλοι μου λένε να το ξεχάσω;"
Θα σου απαντήσω: Πώς μπορείς ως πρωθυπουργός μιας μικρής και καταπτωχευμένης χώρας να πάς στις Βρυξέλλες για να αποδεχθείς ένα νέο, ογκώδες δάνειο το οποίο σε καμία των περιπτώσεων (ακόμα κι αν αποδεχθούμε ότι θα επιτευχθούν όλοι οι στόχοι του μεσοπρόθεσμου προγράμματος) δεν πρόκειται ούτε καν να επιβραδύνει την εκρηκτική πορεία του δημόσιου χρέους; Πως θα αντιμετωπίσετε σε ένα χρόνο από σήμερα, εσύ και οι υπόλοιποι ηγέτες της ΕΕ, την κρίση νομιμοποίησης σε Βορρά και Νότο που αναπόφευκτα θα προκύψει καθώς οι εγγυήσεις και τα δάνεια των γερμανών και ολλανδών φορολογούμενων καταλήγουν (μέσω του Υπουργείου Οικονομικών μας) στις ημι-πτωχευμένες τράπεζες, την ώρα που το ελληνικό χρέος συνεχίζει να αυξάνεται, το ΑΕΠ μας να μειώνεται και οι έλληνες να εξαθλιώνονται χωρίς κανένα όφελος;
Θα με ρωτήσεις: "Και τι να κάνω τότε;"
Θα σου πω κάτι που θα ακουστεί ίσως ουτοπικό αλλά το οποίο πιστεύω είναι η μοναδική ρεαλιστική εναλλακτική που σου απομένει. Αν κάποιος μπορεί να εκτιμήσει τον ρεαλισμό αυτού που θα σου προτείνω, αυτός είσαι εσύ: Πάρε απόψε το βράδυ το ποδήλατό σου, μόνος σου, και κατέβα στην Πλατεία Συντάγματος. Εκεί, μπορεί να σε γιουχάρουν στην αρχή, αλλά βλέποντάς σε μόνο και αποφασισμένο, θα παραμερίσουν να περάσεις. Ζήτα τον λόγο και μίλησε στον συγκεντρωμένο κόσμο.
Πες τους ότι ήρθε η ώρα να πάρουμε όλοι μαζί πίσω την χαμένη μας αξιοπρέπεια. Εξάγγειλε ότι δεν θα δεχθούμε άλλα δάνεια όσο η ευρωζώνη αρνείται να συζητήσει καν την αναμόρφωσή της σε μια λογική και βιώσιμη βάση. Ότι, αν αναγκαστεί, η Ελλάδα θα πορευτεί, εντός μεν της ευρωζώνης, αλλά άνευ δανείων. Αν σε ρωτήσουν ποια είναι αυτή η λογική και βιώσιμη βάση, την απάντηση την ξέρεις. Την έχεις ήδη μελετήσει. Εξήγησέ την στον κόσμο. Και πες ότι μέχρι να ξεκινήσει μια τέτοια συζήτηση στις Βρυξέλλες, μια συζήτηση που έχουν προτείνει έτσι κι αλλιώς σοβαροί άνθρωποι όπως ο Tremonti και ο Yuncker, εσύ δεν θα δεχθείς ούτε ένα ευρώ από τους εταίρους μας. Απαίτησε μια συζήτηση επί της αρχής της ιδέας για το ευρωομόλογο και για την πρόταση ενεργοποίησης της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (κάνοντας χρήση των ευρωομολόγων) στο πλαίσιο ενός νέου Σχεδίου Marshall. Ξεκαθάρισε ότι μέχρι αυτή η συζήτηση να δημιουργήσει μια νέα προοπτική για την Ελλάδα και την ευρωζώνη, η Ελλάδα θα κάνει αυτό που έπρεπε να έχει κάνει εδώ και χρόνια: Να ζει μετρημένα και εντός των ορίων των δυνατοτήτων της. Αν σε ρωτήσουν για τους μισθούς και τις συντάξεις απάντησε ότι, αν αναγκαστούμε, θα τους καταβάλουμε αφού μειώσουμε όλους τους ανώτερους μισθούς (υπουργών, βουλευτών, καθηγητών πανεπιστημίων κλπ) στα €1000 και για όσο καιρό χρειάζεται. Θα αναστείλουμε όλες τις εξοπλιστικές δαπάνες. Θα κάνουμε ότι πρέπει ώστε να μην χρειαστεί να προσθέσουμε ένα ακόμα τοκογλυφικό δάνειο στο χρέος της χώρας.
Βροντοφώναξε πως δεν είναι δυνατόν η Ελλάδα να εγκαλείται επειδή ζούσε με δανεικά και, τώρα που πτώχευσε, να της επιβάλουν κι άλλα δανεικά τα οποία εκείνοι που της τα επιβάλουν γνωρίζουν ότι δεν μπορούμε να τα ξεπληρώσουμε. Κλείσε λέγοντας ότι αυτό θυμίζει τις χειρότερες πρακτικές της Wall Street στην περίοδο των subprime στεγαστικών δανείων, τότε που οι τράπεζες πάσχιζαν να πείσουν πτωχευμένα νοικοκυριά να δανείζονται ποσά που δεν υπήρχε πιθανότητα να επιστρέψουν. Μόνο που τώρα το παιχνίδι αυτό αφορά μια ολόκληρη χώρα. Κι όχι μόνο. Πες ότι ως Ευρωπαίος πολίτης, αλλά και ως Πρόεδρος της Σοσιαλιστικής Διεθνούς, δεν δικαιούσαι να συνυπογράψεις άλλη μια δανειακή συμφωνία που απειλεί με κατάρρευση όχι απλώς μερικές τράπεζες ή μια μικρή μεσογειακή χώρα αλλά ακόμα και την ιδέα μιας ενωμένης, δημοκρατικής Ευρώπης.
Κάποια στιγμή, προς το τέλος της ομιλίας σου, κοίταξε κατευθείαν κάποια κάμερα της οποίας το βίντεο, να είσαι σίγουρος, θα αναρτηθεί αμέσως στο Διαδίκτυο και, απευθυνόμενος στον Γερμανό ψηφοφόρο, πες στα αγγλικά: "Είναι σκανδαλώδες εσείς οι σκληρά εργαζόμενοι Γερμανοί να πρέπει να δίνετε δάνεια στο κράτος μας, όχι για να τα επενδύουμε παραγωγικά, αλλά για να αποπληρώνουμε πτωχευμένες τράπεζες που, καθώς ξέρουν σε τι οικτρή κατάσταση είναι τα λογιστικά τους βιβλία, δεν δανείζουν και που, έτσι, λειτουργούν ως μαύρες τρύπες που καταπίνουν την οικονομική ενέργεια που παράγεις εσύ, ο γερμανός εργαζόμενος, την ώρα που ο έλληνας συνάδελφός σου υποφέρει χωρίς μέλλον."
Αμέσως μετά χαιρέτησε τον κόσμο και κινήσου προς το ποδήλατό σου. Και τότε, για πρώτη φορά μετά από καιρό, δεν θα νιώθεις μόνος σου. Ίσως για πρώτη φορά θα έχεις συμμετάσχει σε μια συγκλονιστική στιγμή της Συμμετοχικής Δημοκρατίας για την οποία έχουμε πασχίσει μαζί, ξοδεύοντας μελάνι και πολλές ώρες συνεδριάσεων. Στο Σύνταγμα αυτές τις μέρες μπορεί να μην έχουμε Άμεση Δημοκρατία (κάτι που απαιτεί όχι μόνο συμμετοχικούς θεσμούς αλλά και άσκηση εκτελεστικής εξουσίας) όμως έχουμε μια αναβίωση της Αρχαίας Αγοράς στην οποία ο αντιεξουσιαστής Γιώργος θα ένιωθε σαν στο σπίτι του.
Σε περιμένουμε.

ΥΓ. Τώρα που το σκέπτομαι ίσως είναι καλύτερα να μην έρθεις μόνος σου. Πάρε μαζί σου τον συμφοιτητή σου από την Αμερική, τον Αντώνη - εφόσον θέλει να έρθει. Και πηγαίνετε μαζί. Να πείτε λίγο-πολύ τα ίδια. Στην ίδια συνέλευση της Πλατείας Συντάγματος. Συναίνεση θέλουν οι Ευρωπαίοι εταίροι μας σε αυτή την δύσκολη καμπή της Κρίσης; Συναίνεση να τους δώσουμε.

* Ο Γιάννης Βαρουφάκης διδάσκει οικονομική θεωρία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών προσποιούμενος έντεχνα τον οικονομολόγο. Έχοντας ζήσει είκοσι τρία χρόνια στην Αγγλία, στην Σκωτία, στο Βέλγιο και στην Αυστραλία, όπου και δίδασκε πριν την επιστροφή στα πάτρια, έχει δεθεί συναισθηματικά με την ιδιότητα του 'ξένου' - ιδίως τώρα που ζει μόνιμα στην Ελλάδα. Γράφει περί οικονομικών, φιλοσοφίας, πολιτικής και... θεωρίας παιγνίων. Μεγαλύτερό του κατόρθωμα θεωρεί ότι το 2005 η Αυστραλιανή κυβέρνηση αναγκάστηκε να περάσει ειδική τροπολογία από την Ομοσπονδιακή Βουλή ώστε να εξαναγκαστεί το κρατικό ραδιόφωνο να καταργήσει εβδομαδιαία του εκπομπή.

Το προσυπογράφω και έχω να προσθέσω μόνο το εξής: Πρόκειται για το τελευταίο ίσως δείγμα ανθρώπου που διαθέτει, ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑ, βαθιά επιστημονική γνώση και ουσιαστικό όραμα, πρόταση, επικοινωνιακή αποτελεσματικότητα και θέληση. Ας απαντήσουν οι βολεμένοι και πρόθυμοι (όσοι δηλαδή έψαχναν εδώ και χρόνια τρόπους για να αγνοήσουν την πραγματικότητα και να δικαιολογήσουν την διανοητική και φυσική τους αδράνεια) στον ανεξάρτητο κομματικά και «αριστεριστή» ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑ ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟ (και ας απαρνιέται με μετριοφροσύνη το έργο του). Είναι σίγουρο ότι η προσπάθεια και μόνο θα ξαναβάλει σε λειτουργία το μυαλό τους (έστω και μερικώς).
Δημήτρης Πανταζής