Monday, April 19, 2010

Για την ημερίδα της λογοτεχνίας

Αυτή ήταν η ολιγόλεπτη παρέμβασή μου στην ημερίδα της λογοτεχνίας που διοργάνωσε το ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ το Σάββατο που μας πέρασε:
Διδάσκοντας λογοτεχνία στη δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Πώς χάνουμε
μελλοντικούς αναγνώστες της λογοτεχνίας και όχι μόνο.

Διδάσκω λογοτεχνία σε γυμνάσιο και λύκειο περισσότερα από 26 χρόνια, είδα μεταρρυθμίσεις, αλλαγές αναλυτικών προγραμμάτων, βιβλίων, εξεταστικών μεθόδων, δεν είδα καμιά πραγματική αγάπη για τη λογοτεχνία, καμιά έγνοια να την αφήσουμε την ταλαίπωρη να βρει τους φυσικούς αποδέκτες της, τα παιδιά των ανθρώπων, να τα γαλουχήσει, να τα αναπτύξει πνευματικά και αισθητικά, να τα κερδίσει ως μελλοντικούς αναγνώστες, πιθανούς λογοτέχνες, μα κυρίως και πάνω από όλα να τα φέρει σε επαφή με την πιο ουσιαστική καταγραφή της ανθρώπινης περιπέτειας, που στο κάτω κάτω προορίζεται γι’ αυτά.
Κάθε φορά, χίλιοι δυο μεσάζοντες και μεταπράτες της φράζουν όλο και πιο πολύ το δρόμο, εκεί ακριβώς που υποτίθεται ότι είναι ο φυσικός της χώρος, στο δημόσιο σχολείο.
Ας δούμε τους κυριότερους εχθρούς της:
Πρώτα πρώτα είμαστε εμείς οι φιλόλογοι. Συχνά οι έδρες μας στάζουν αίμα ποιητών και πεζογράφων, καθώς τους κόβουμε και τους ράβουμε για τις ανάγκες του μαθήματος, τους στριμώχνουμε σε καλούπια αλιευμένα από λυσάρια, τους αφυδατώνουμε με εξετασιοκεντρικές λογικές και κυρίως, δεν μπορούμε να μαγέψουμε κανέναν με την ομορφιά τους, αφού δεν κατάφερε τίποτε να περάσει τη σχολαστικότητά μας και να μαγέψει εμάς τους ίδιους.
Μετά, έρχεται το σεβαστό Υπουργείο. Έχει βυσσοδομήσει κι αυτό με τη σειρά του επανειλημμένα πάνω από το ανυπεράσπιστο σώμα της με περισσή ευρηματικότητα. Τι έχουνε δει τα μάτια μου κατά καιρούς: multiple choice ερωτήσεις πάνω στην ποίηση, εργασίες διαθεματικές και πρότζεκτ που μόνο με τη λογοτεχνία δεν έχουν σχέση, και την καθιστούν υπηρέτρια, αυτή την αδιαφιλονίκητη αρχόντισσα, σκοπών ξένων προς την υπόστασή της, αγοραίων και ωφελιμιστικών. Τυποποιημένες ερωτήσεις εξετάσεων, που κατευθύνουν διδακτικές μεθόδους, εγχειρίδια, λυσάρια και φροντιστήρια, σε μια αξιέπαινη προσπάθεια να μπουν όλα σε τακτοποιημένα κουτάκια και να αφήσουν απέξω κάθε ουσία κι ομορφιά. Άσε πια τις απαιτήσεις επιπέδου μεταπτυχιακού στη θεωρία της λογοτεχνίας και στη νεοελληνική φιλολογία μαζί, από ταλαίπωρα 18χρονα που παπαγαλίζουν απόψεις μαρωνίτειες και παίζουν στα δάχτυλα τον Genette.
Tι άλλο; Α, ναι, μετά έρχονται τα βιβλία κι εσείς οι καλοί εκδοτικοί οίκοι που μας φτιάξατε τα τελευταία και φαρμακερά.
Μα, τι είχατε κατά νου, όταν τα γράφατε, αλήθεια;
Είμαστε μια χώρα με υπέροχη ποίηση, πλούσια πεζογραφία, πώς γίνεται να έχετε διαλέξει τόσους ελάσσονες και μέτριους και να έχετε αφήσει έξω τόσο μεγάλους και σπουδαίους; Κι όπου ανθολογούνται αυτό γίνεται με το σταγονόμετρο και όχι με τα καλύτερα και πιο αντιπροσωπευτικά τους κείμενα. Λες και θέλουμε να τους κακοσυστήσουμε στα παιδιά. Σε αντίθεση βέβαια με τα κείμενα των ελασσόνων και εν πολλοίς αγνώστων ,που δυσανάλογα με την αξία των δημιουργών τους, καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος των βιβλίων. Τι σας φταίμε εμείς οι αντιρρησίες φιλόλογοι που έχουμε αλλάξει τα φώτα στα φωτοτυπικά των σχολείων για να σώσουμε τους ποιητές μας και τους πεζογράφους μας; Ή μήπως νομίζατε ότι θα μείνουμε στη δική σας ιδιότυπη αντίληψη περί καταξιωμένων λογοτεχνών;
Θα μπορούσατε να είχατε κάνει μικρά θαύματα, να μας έχετε φέρει βιβλία με ωραία κείμενα, με ωραία ποιήματα, μια καλή ποιητική ανθολογία, σαν κι αυτές που κοσμούν τις βιτρίνες σας, ένα βιβλίο που θα είχε τύχη στην αγορά, για να έχει τύχη και να διαβαστεί από τα παιδιά κι όχι μόνο να γίνει «μάθημα» και «ασκήσεις».
Και μ’ αυτά και μ’ αυτά, αγαπητοί κυρίες και κύριοι, διδάσκουμε λογοτεχνία από την πόρτα κι από το παράθυρο διώχνουμε τους αναγνώστες της. Κι όχι μόνο. Διώχνουμε τους αναγνώστες γενικά. Γιατί όποιος δεν χαθεί μέσα σε ένα λογοτεχνικό βιβλίο στα νιάτα του, δύσκολα θα βρεθεί να διαβάζει άλλα βιβλία στην υπόλοιπη ζωή του.
Δεν ήρθα εδώ για να διαπιστώσω απλώς αυτά που όλοι ξέρουν. Ήρθα να ζητήσω από τους εκλεκτούς θεωρητικούς της λογοτεχνίας, συμβούλους, σχεδιαστές εκπαιδευτικής πολιτικής, να σταματήσουν αυτή τη διαμεσολάβηση στην οποία επιδίδονται δεκαετίες τώρα, σπεύδοντας να αντιγράψουν αναφομοίωτες θεωρίες που η μία αναιρεί την άλλη κι όλες μαζί κάνουν τη διδασκαλία της λογοτεχνίας ένα βαρετό και σχολαστικό μάθημα. Ας σκεφθούν μόνο τους δασκάλους που τους έκαναν να αγαπήσουν την ποίηση και την πεζογραφία, ενώ δεν είχαν ιδέα από Μπαρτ και στρουκτουραλισμό, ή ίσως ακριβώς γι’ αυτό.
Γιατί κατά τη γνώμη μου μικρά γεφυράκια είμαστε εμείς οι δάσκαλοι της λογοτεχνίας, αρκεί να την αφήσουμε να περάσει να βρει τα παιδιά, αρκεί να τη συστήσουμε στα παιδιά με αγάπη, τα άλλα θα τα βρουν μόνα τους.
Κι αυτή η συνάντηση μπορεί μια χαρά να γίνει μέσα στη σχολική τάξη, αν της επιτρέψουμε να έρθει εκεί και να απλωθεί σαν τη θάλασσα του Σαραντάρη, να βρέξει τσάντες και βιβλία, να παρασύρει με το κύμα της αγουροξυπνημένους εφήβους και να χαλάσει λίγο τη δική μας τακτοποιημένη και στεγνή διδασκαλία.
Ευχαριστώ


Ο λόγος που συμμετείχα σ' αυτή την ημερίδα ήταν για να ακουστεί αυτό το αυτονόητο, που γνωρίζουμε όλοι οι διδάσκοντες της λογοτεχνίας και αγνοούν οι καθ' ύλην αρμόδιοι, που εξακολουθούν να αποφασίζουν για μας και το δημόσιο σχολείο, χωρίς ποτέ να έχουν έρθει πραγματικά αντιμέτωποι με τα πειραματόζωα των αποφάσεών τους.
Και επιπλέον, γιατί υπάρχουν πολλοί αξιότεροί μου που θέλω να τους παρακινήσω να λύσουν τη σιωπή τους...

22 comments:

sgouro said...

Εσύ καλά τα είπες Γυριστρούλα , αυτοί συγκινήθηκαν καθόλου;
Να σου πω κάτι; Συνέχισε να βγάζεις τις φωτοτυπίες σου ,είσαι σε σωστό δρόμο...
με λογισμό και μ' όνειρο...
Καλή βδομάδα

οι μαθητές του Γ3 και Γ4 said...

Γεια στο στόμα σου Αναστασία!!Νομίζω ότι μας κάλυψες όλους με τα λεγόμενα σου!Το θέμα είναι ότι όλα αυτά πρέπει να τα ακούσουν οι υπεύθυνοι και να τα αξιοποιήσουν . Αλλιώς πάλι στα ίδια θα είμαστε...

Anonymous said...

Ανεμόμυλε,
η απάντηση του υπουργείου και των συμβούλων του στα ερωτήματα που μας βασανίζουν είναι:

"δεν βάζουμε τα καλύτερα των καλύτερων ,παρά παραθέτουμε τα μέτρια προς τα κατώτερα κείμενα/ ποιήματα,για να μην τρομάξουμε τα παιδιά με την τελειότητα και τα κάνουμε να σκέφτονται ότι δεν μπορούν να γράψουν αυτά καλύτερα!!!"

Νομίζω πια πως κάλυψα τα καυτά αυτά ερωτήματα.Τελικά υπήρχε ένα σωστό σχέδιο πίσω από την έκδοση αυτών των μετριών εως και κατώτερων βιβλίων.
Έχετε εμπιστοσύνη στο επιτελείο του Υπουργείου Παιδείας.

Υ.Γ. Λίγο καυστικό το σχόλιο μου ,αλλά πραγματικά μόνο αυτό τους αξίζει (πιστεύω).

Διονύσης Μάνεσης said...

Καλή μου Γυριστρούλα,
Δε θέλω να μπω στην ουσία της κουβέντας σήμερα. Ίσως και να μην έχω να κάνω και πολλές προτάσεις. Πώς να τις κάνεις, τελικά, αυτές, όταν εκείνες που αναφέρονται στον κεντρικό σχεδιασμό δεν μπορεί παρά να μένουν σχέδια επί χάρτου - άντε, και ηλεκτρονικού - και εκείνες που αναφέρονται στους διδάσκοντες, καθώς πλάθονται μαζί τους, με τις ικανότητες ή την άγνοιά τους, με το μεράκι ή την αδιαφορία τους, με το όραμα ή τα σκοτάδια τους, αποκτάνε τα χαρακτηριστικά τους απ' αυτούς τους ίδιους;
Συμφωνώ απολύτως με τον κεντρικό άξονα της σκέψης σου στην περέμβασή σου. Τεράστια δύναμη η τέχνη του λόγου, τεράστια αγάπη μόνο φτάνει, ταπεινά αν προσφέρουμε το πέρασμα, όπως αναφέρεις.

Λοιπόν, για την ουσία της συζήτησης δεν έχω πολλά. Μόνο να θυμηθώ πως η παρέμβασή σου το Σάββατο το πρωί μας ζωντάνεψε με τη φρεσκάδα και την αλήθεια της.

gyristroula2 said...

Σγουράκι, καλημέρα,
Δεν ξέρω τι είδους συγκίνηση έπρεπε να περιμένω, αλλά είδα και πολύ θετικές αντιδράσεις και "ενοχλημένους" αυτούς που ήθελα να ενοχλήσω. Αξιώθηκα εκτός προγράμματος απάντηση από υψηλά ιστάμενη σύμβουλο του Π.Ι, που ήταν και ο κύριος αποδέκτης της παρέμβασής μου και επίσης μικρό καλοπροαίρετο σχόλιο του διευθύνοντα τη συζήτηση εκδότη.
Αν μας αντιμετώπιζαν συχνότερα ως επώνυμους συνομιλητές κι όχι ως ενεργούμενο πλήθος "διδασκόντων", ίσως ήταν λίγο πιο προσεκτικοί στις αποφάσεις που μας αφορούν.

gyristroula2 said...

Συναδέλφισσα από την Κω (πώς να σε αποκαλώ;)...το ξέρω. Αυτά που συζητάμε μεταξύ μας είπα, που όμως ίσως επειδή είναι αυτονόητα δεν τα λέει κανείς. Κατά τα άλλα,ήταν μια πολύ ενδιαφέρουσα ημερίδα.

gyristroula2 said...

Υπέροχο το σχόλιό σου, ανώνυμε/η (βάλε ένα ονοματάκι από κάτω να σε λέω ντε!). Ας άφηναν τα παλιά βιβλία κι ας μην ήταν εικονογραφημένα, είχαν πολύ καλύτερο περιεχόμενο τελικά.

gyristroula2 said...

Καλέ μου Διονύση, εσύ θα είχες τα περισσότερα να πεις από όλους εκεί μέσα, αλλά ας όψεται η σεμνότητά σου. Θα άξιζε πραγματικά να ακούσουμε όλοι πώς γίνεται εφικτό το ανέφικτο, πώς τη βγάζουνε καθαρή στη δική σου τάξη οι ποιητές, που δεινοπαθούν στις δικές μας.
(Αν ήξερα από την αρχή ότι ήσουν εκεί, θα το απολάμβανα περισσότερο).

meril said...

Σε φιλώ σταυρωτά φιλενάδα και με μακαρίζω για την καλή μου μοίρα

καλή σου μέρα

Χαρ. Αλβερτος said...

ΚΑΛΗ ΣΟΥ ΜΕΡΑ!

ΔΕΝ ΚΑΝΕΙ ΚΑΚΟ ΝΑ ΤΑ ΛΕΣ!
ΕΧΩ ΚΑΤΑΛΑΒΕΙ ΤΙ... ΞΕΡΟ ΑΝΔΡΙΩΤΙΚΟ ΚΕΦΑΛΙ ΕΙΣΑΙ :)
ΚΙ ΟΥΤΕ ΘΕΛΩ ΝΑ ΣΕ ΑΠΟΓΟΗΤΕΥΣΩ, ΑΛΛΑ ΕΧΕ ΥΠ' ΟΨΗ ΣΟΥ ΟΤΙ... ΦΩΝΗ ΒΟΩΝΤΟΣ ΕΝ ΤΗ ΕΡΗΜΩ...
ΜΠΕΝΑΚΗΔΕΣ ΚΑΙ ΒΓΕΝΑΚΗΔΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΛΟΙ ΤΟΥΣ :((
ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΣΥΝΕΧΩΣ ΘΑ ΧΕΙΡΟΤΕΡΕΥΟΥΝ :((((
ΤΟΥΣ ΤΡΕΜΟΥΝ ΤΟΥΣ ΜΟΡΦΩΜΕΝΟΥΣ ΚΑΙ ΜΕ ΚΡΙΣΗ ΠΟΛΙΤΕΣ...

ΓΙ' ΑΥΤΟ, ΕΣΥ, ΣΥΝΕΧΙΣΕ ΝΑ ΚΑΝΕΙΣ ΤΗ ΔΟΥΛΕΙΑ ΣΟΥ ΟΠΩΣ Η ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΣΟΥ
ΥΠΑΓΟΡΕΥΕΙ!!!
ΚΑΙ ΔΙΟΛΟΥ ΜΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΕΙΣΑΙ ΟΥΤΕ Μ' ΑΥΤΟΥΣ, ΟΥΤΕ ΜΕ ΤΟΥΣ ΕΚΔΟΤΕΣ ΣΤΟΥΣ ΟΠΟΙΟΥΣ ΑΝΕΘΕΣΑΝ ΤΗ... ΔΟΥΛΕΙΑ.
ΑΞΙΖΟΥΝ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΕΡΙΦΡΟΝΗΣΗΣ!

gyristroula2 said...

μεριλού, καλή σου μέρα! Ανοιξιάτικη διάθεση βλέπω. Μ' αρέσει αυτό.

gyristroula2 said...

Όχι, ταξιδευτή, σ' αυτή την παγίδα μας έχουν ρίξει, "απαξιούμε" να συμμετέχουμε οπουδήποτε, να εκφράσουμε τις απόψεις μας ως πολίτες δημόσια, να χαλάσουμε την "ωραία ατμόσφαιρα" των πάσης φύσεως συναθροίσεων και,φυσικά, αυτό εκλαμβάνεται ως αδυναμία, αδιαφορία, παθητικότητα.
Εκτός αυτού, έχω την αφέλεια ίσως να πιστεύω ότι όπου διαλέγονται άνθρωποι, όποιοι κι αν είναι αυτοί, πάντα υπάρχει η δυνατότητα κάτι να αλλάξει σε μια ματιά, σε ένα μυαλό, σε μια συνείδηση. Αν δεν το πίστευα αυτό, θα έκανα άλλη δουλειά.

Χαρ. Αλβερτος said...

ΓΙ' ΑΥΤΟ ΕΓΡΑΨΑ...
ΝΑΙ ΜΕΝ, ΑΛΛΑ

ΚΑΛΑ ΚΑΝΕΙΣ ΚΑΙ ΤΑ ΛΕΣ, ΚΑΚΟ ΔΕΝ ΚΑΝΕΙ ... :)

sgouro said...

Αυτό περί επωνυμίας ισχύει, μου φαίνεται, για όλα όσα μας αφορούν...

Θερσίτης said...

Σχεδόν τις ίδιες σκέψεις έχω, όταν σκέφτομαι το μάθημα αυτό. Βγάλε το σχεδόν. Ακριβώς. Εκείνο που λείπει από τους πολλούς είναι η αγάπη για τη λογοτεχνία, το διάβασμα της λογοτεχνίας και η φτώχεια σε λυσάρια. Δυστυχώς οι πανελλήνιες με άφησαν μακριά σας.

Δημήτρης Σπυρόπουλος said...

Καλημέρα κι από Μαραθώνα μεριά. Μπράβο για τα λεγόμενά σου. Ο λόγος σου μεστός και απολαυστικός. Προπάντων αληθινός. Να είσαι καλά.

gyristroula2 said...

Καλημέρα ταξιδευτή, από μια Άνδρο συννεφιασμένη, αλλά ανοιξιάτικη.

gyristroula2 said...

θερσίτη μου, εσένα περίμενα στην ημερίδα, ο Μάνεσης ήρθε τελικά. Μη χάνεσαι, μωρέ φιλαράκι, τα χρειαζόμαστε κάτι τέτοια.

gyristroula2 said...

Σγουρό,οι αντιπρόσωποι και οι εκπρόσωποι μας τα έχουν κάνει θάλασσα, καιρός για...αυτοπρόσωπες παρουσίες.

gyristroula2 said...

Δημήτρη Σπυρόπουλε,καλή σου μέρα! Σ' ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια. Αν και άλλης ειδικότητας, έχεις ένα μεγάλο ενδιαφέρον για τα δικά μας. (Κρίμα που δεν μπορώ να σου το ανταποδώσω καθόλου!)

Eva Neocleous said...

Καλή μου Αναστασία, ζηλεύω που δεν ήμουνα εκεί να σε απολαύσω...
Συμμερίζομαι την έγνοια και την αγωνία σου.
Αισιοδοξώ ωστόσο, όσο ακούω εσένα και τους άλλους φίλους- συναδέλφους(τον Διονύση και τον Θερσίτη) να μιλάτε έτσι.
Τίποτε δε χάθηκε ακόμα...

gyristroula2 said...

Καλημέρα Εύα, είδα εκεί στο πνευματικό κέντρο της Αθήνας ένα σωρό συναδέλφους μας και μάλιστα μας είπαν ότι είχαν ζητήσει και πολλοί άλλοι να έρθουν που δεν εξασφάλισαν θέση. Αυτό από μόνο του είναι ενθαρρυντικό. Να θυσιάζεις μισό Σάββατο από τις δουλειές σου, την οικογένειά σου, για να παρακολουθήσεις μια ημερίδα για τη διδασκαλία του αντικειμένου σου. Υπάρχουν πολλοί καλοί εκεί έξω, που αντιστέκονται.

Με τον Μάνο Λοΐζο, το 1979

  Στον Άη Γιώργη στου Φαράλη, είδα το Μάνο Λοΐζο, τον Απρίλιο του 1979. Ήταν Δευτέρα του Πάσχα και είχε έρθει με την παρέα του Γιώργου του Δ...