Monday, April 5, 2010

Μια έκθεση για τον έρωτα στην αρχαιότητα.


Πήγα σε μια έκθεση τη Μ. Τετάρτη στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης: Έρως. Από τη Θεογονία του Ησιόδου στην ύστερη αρχαιότητα, η επίσημη ονομασία της. Ένα μεγάλο αφιέρωμα στον έρωτα όπως τον είδε και τον χάρηκε ο αρχαίος άνθρωπος. Γιατί όλη αυτή η έκθεση τη χαρά της ζωής απηχούσε, πιο παραστατικά από οποιαδήποτε άλλη απεικόνιση του αρχαίου πολιτισμού. Ξαφνικά, οι αρχαίοι μας έχασαν όλη τη μεγαλοπρέπεια, την αίγλη και το δέος που τους έχουν προσδώσει αιώνες αρχαιολατρίας και έγιναν απλοί άνθρωποι, με σάρκα και οστά, με επιθυμίες και συναισθήματα. Βασανισμένοι και χτυπημένοι ανελέητα από το παλιόπαιδο της Αφροδίτης, το παρίσταναν να τις τρώει με την "παντόφλα" από τη μάνα του, που απηυδισμένη του τις έβρεχε στα πισινάκια, γιατί δεν σταμάταγε τις ζαβολιές το σκανταλιάρικο. Και το χρυσοντύνανε το άτιμο οι καημένοι οι πιστοί, μπας και ευδοκήσει και τους φέρει το αντικείμενο του πόθου τους. Αυτό όμως αγέρωχο σαΐτευε θνητούς και θεούς, ακόμα και τα κακόμοιρα τα ζώα τρέλαινε, όταν βρίσκονταν στο διάβα του. Δεν τον εξιδανίκευε τον έρωτα ο αρχαίος άνθρωπος. Παρακαλούσε την Κύπριδα να του τον στείλει με μέτρο, να μην τον κυριεύσει ανελέητα, γιατί πάει το όνομα, πάει κι η αρετή, αν η λαβωματιά του είναι δυνατή. Μην ξεχνάμε και το κακό παράδειγμα, την ωραία Ελένη, που έσυρε δυο λαούς στην καταστροφή με τον έρωτά της. Τον ήθελε τον έρωτα να τον εμπνέει για μεγάλα κατορθώματα, να νικάει στους αθλητικούς αγώνες, να συνθέτει ωραίες μουσικές και να πλέκει ποιήματα, ύμνους, θεατρικά έργα. Να γονιμοποιεί τη φύση, να ευλογεί το γάμο, να διέπει ακόμη και σχέσεις φιλικές μεταξύ ανδρών, συμπολεμιστών, συναθλητών, συμποσιαστών, με τρόπο που δεν κατανοεί η εποχή μας, συνηθισμένη να στριμώχνει σε συρταράκια την ανθρώπινη σεξουαλικότητα κι αν δεν χωράει εκεί, τόσο το χειρότερο γι' αυτήν. Ήθελε από τον έρωτα να μην κάνει διακρίσεις, να τα βάζει ακόμα και με το Δία, που οι έρωτές του είναι το απόλυτο άλλοθι για κάθε κοινό θνητό που παραστρατεί: "Αγάπη μου, δε σου μοιάζει το παιδί, ο Δίας με παρέσυρε μεταμορφωμένος σε κύκνο." ή "Γυναίκα, εδώ απατάει ο Δίας την Ήρα, τι να κάνω κι εγώ ο φουκαράς, παρασύρθηκα!"
Κι όπως όλα εξελίσσονται, κι αυτό το παλιόπαιδο εδέησε τελικά κάπως να συμμαζευτεί, όσο περνάγανε τα χρόνια, να γίνει πιο φιλοσοφικό πιο κουλτουριάρικο, χωρίς όμως να χάσει καθόλου τη χοϊκότητά του, τη σαρκική του υπόσταση. Ακόμη και ο περίφημος πλατωνικός έρως προκύπτει σε ένα συμπόσιο με όλα τα καλά, φαγητό,κρασί, μουσικές, αυλητρίδες, ωραίους νέους, μέσα σε μια ατμόσφαιρα ερωτική και αισθησιακή, όπου οι συζητήσεις ισορροπούν ανάμεσα στο φιλοσοφικό στοχασμό, τα αστεία και τα ευτράπελα.
Και τη σκοτεινή πλευρά του έχει ο αρχαίος έρως, συνδεδεμένος το ίδιο με ζωή και θάνατο, παραστέκει σε ταφικά μνημεία και απεικονίζεται ως άγγελος θανάτου.
Τολμηρός επίσης, ασελγής, άσεμνος, βακχικός, δεν διστάζει να στολίζει αντικείμενα καθημερινής χρήσης με εικόνες που σήμερα μόνο για αυστηρώς ιδιωτική χρήση προορίζονται. Για το κακό το μάτι, γιόκα μου, θα έλεγαν οι αρχαίες γιαγιάδες ασφαλώς.
Τι με ξετρέλανε όμως περισσότερο από όλα τα εκθέματα; Το πιο άτεχνο από όλα! Και το πιο αστείο. Ένας κατάδεσμος, ένα μαγικό ξόρκι μιας αρχαίας κοπέλας για τον άτιμο τον Ερμία που την παράτησε. Τον παριστάνει λοιπόν τον ερίφη να τον τραβάει από τα μαλλιά ένας φρικτός πτηνόμορφος δαίμονας και μ' αυτόν τον τρόπο, λέει, θέλει να του προκαλέσει βαριά αρρώστια εμπύρετη, να καεί όπως την έκαψε. Κι άλλο ένα αστείο έκθεμα, ένα αρχαίο sms, μου έκανε εντύπωση. Δυο λογάκια πάνω σε ένα όστρακο πεταμένο σε ένα πηγάδι:"Ευμελίς ήκε ος τάχος Αρκέσιμος" δηλαδή Ευμηλίδα, έλα όσο πιο γρήγορα γίνεται. Αρκέσιμος.
Τώρα που το σκέπτομαι, αυτό το μηνυματάκι θα φέρει τα αρχαία πολύ πιο κοντά στους βαριεστημένους μου μαθητές, που δεν βλέπουν την ώρα να τελειώσει το μάθημα, για να ανταλλάξουν παρόμοια sms με το κορίτσι τους. Θα τους νιώσουν "κολλητούς" τους τους αρχαίους κι έχω ελπίδα έτσι να μάθουν και λίγη γραμματική παραπάνω.
Άλλωστε πριν από πολλά χρόνια ένας μαθητής μου αποφάσισε να γίνει φιλόλογος, όταν στη Δευτέρα γυμνασίου άκουσε να του διαβάζω το απόσπασμα της Ιλιάδας με τον έρωτα Δία και Ήρας. Ποτέ λοιπόν δεν ξέρεις τι καλό μπορεί να συμβεί αν πάψουν να πιστεύουν οι μαθητές ότι οι αρχαίοι ήτανε σοβαροί και αγέλαστοι σαν ήρωες αρχαίας τραγωδίας και αντίθετα ανακαλύψουν ότι ήξεραν να ζουν και να χαίρονται τις χαρές του έρωτα, ακόμα κι αν πολύ συχνά γίνονται πίκρες.

30 comments:

Θανασης Ξ. said...

Χριστός Ανέστη Γυριστρούλα..

Δυστυχώς δεν κατάφερα να πάω να τη δώ, ξέρω όμως πολλούς που πήγαν, σκίζει η συγκεκριμένη έκθεση..
Φαντάζομαι και τους λόγους για τους οποίους σκίζει, βέβαια, μην νομίζεις, πως όλοι την αντιλαμβάνονται όπως εσύ..

Έχουν περάσει πολλοί αιώνες έκτοτε. Το σεξ άλλαξε. Σκιάστηκε με την 'χριστιανική' ιδέα της 'αμαρτίας'. Αναλύθηκε έως αποδόμησης απ' τον Φρόϊντ. Τώρα το ψάχνουμε κάπου ανάμεσα στις φερορμόνες και στο DNA..
Μοιραία, εκείνο το 'σεξ' έγινε μουσειακό έκθεμα..

giorgos_st said...

Χριστός Ανέστη και τραβάει τα μαλλιά Του με όλα όσα γράφεις Γυριστρούλα.

gyristroula2 said...

Καλημέρα, Θανάση, χρόνια πολλά,
Ναι, είχαν ενδιαφέρον και οι θεατές της έκθεσης! Μερικοί, μάλλον οι κλασικοί παρόμοιων εκθέσεων, ένιωθαν κάπως άβολα σε ορισμένες αίθουσες. Είδα βιαστικές αποχωρήσεις, βεντάλιες να ανεμίζουν...
Κι αυτό άξιο λόγου και...διακριτικής, ελπίζω, παρατήρησης.
Δεν ξέρω αν άλλαξε το σεξ, η αντίληψή μας όμως γι' αυτό άλλαξε ολωσδιόλου. Και μόνος ο διαχωρισμός σεξ- έρωτα που κάνουμε και το ότι δεν έχουμε λέξη ελληνική που να το αποδίδει, πολλά μαρτυρούν.
Δεν ξέρω ποιο είναι το "σωστό" και κανένας δεν μπορεί να αφορίζει σε ένα τέτοιο θέμα νομίζω, αλλά...μου άρεσε αυτή η χαριτωμένη, παιχνιδιάρικη, απενοχοποιημένη ματιά του αρχαίου ανθρώπου. Πολύ μου άρεσε...

gyristroula2 said...

Γιώργο! Εσύ θα ήσουνα αυτός με τη βεντάλια, έτσι;

Anwtatos said...

Όλοι , κουτσοί στραβοί, στην μπλογκ λιστ. Μόνο ο Πρώτος Μάγκας στην απόξω.

sgouro said...

Τον μυστακοφόρο τον είχες μαζί σου στην έκθεση; Γιατί τον έχω ικανό να αφηνίασε εκεί μέσα...λες οι φωτογραφίες μας μετά από αιώνες να γίνουν εκθέματα μουσείου Ανεστασία;

gyristroula2 said...

promang, η λίστα μου περιέχει μπλογκ που επισκέπτομαι σχεδόν καθημερινά, γιατί μου αρέσουν οι αναρτήσεις τους και τα περισσότερα ανήκουν σε ανθρώπους που γνωρίζω και εκτός διαδικτύου. Εσύ για την ώρα δεν ανήκεις σε καμία από τις παραπάνω κατηγορίες.

gyristroula2 said...

Ευτυχώς, σγουρό, δεν πηγαίνει σε τέτοια ο μυστακοφόρος, γιατί θα έβρισκε θέμα συζήτησης με τις απανταχού φιλολόγους. Φαντάζεσαι τις απορίες του;
(Γιατί τι έχουν οι φωτογραφίες μας; Χάρμα οφθαλμών είναι, ειδικά οι πρόσφατες δίπλα στις σούβλες :))

Anwtatos said...

Πάρε ένα ρίσκο.

meril said...

Τι να πω τώρα;
Πρώτα πρώτα ευχαριστώ που το μοιράστηκες μαζί μας αν και ...
δεν μπορώ να κρύψω τη ζήλεια μου η άχρηστη που δεν είχα την ευχαρίστηση αυτή(της επίσκεψης)

Άσε που προτιμούσα να φαντάζομαι ένα μυστακοφόρο να περιεργάζεται τα εκθέματα......

gyristroula2 said...

promang, ζητάς από τους άλλους να ρισκάρουν για σένα, ενώ εσύ παραμένεις επί τα αυτά.

gyristroula2 said...

μεριλού, ούτε εγώ θα είχα πάει αν δεν ήταν το φιλιοσάκι μου το βραχονησιδάκι, που περίμενε το δώρο του. Λαμπάδα είναι αυτή, τι να κάνουμε!

sgouro said...

Ε πες μας έτσι βρε Ανεστασία...θα σας είχαν πρωτοσέλιδο για βανδαλισμούς αν είχες και τον μύστακα μαζί σου..θα παιρνε κάνα πονηρό εκθεματάκι σουβενίρ για το σπίτι!!!

Χαρ. Αλβερτος said...

ΔΕΝ ΕΙΜΑΙ ΒΕΒΑΙΟΣ,
ΑΛΛΑ ΑΝ ΚΑΤΑΛΑΒΑ ΚΑΛΑ ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗΣ ΣΟΥ ΠΡΟΣ @ Θανασης Ξ., ΘΑ ΠΡΟΣΕΘΕΤΑ ΟΤΙ, Η ΑΝΥΠΑΡΞΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΕΞΗΣ - ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ - ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΗ ΤΗΣ ΛΕΞΗΣ "ΣΕΞ" ΕΙΝΑΙ, ΜΙΑ ΑΠ΄ΤΙΣ ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΑΠΟ ΕΚΕΙΝΟΝ ΤΗΣ "ΔΥΣΗΣ" ΠΟΥ, ΒΕΒΑΙΑ, ΕΧΕΙ ΤΙΣ ΡΙΖΕΣ ΤΟΥ ΣΤΟΝ ΡΩΜΑΙΚΟ.

ΚΑΙ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ!

Χαρ. Αλβερτος said...

... ΑΣ ΡΙΣΚΑΡΩ ΜΙΑ ΠΑΡΟΜΟΙΩΣΗ.

ΕΙΝΑΙ ΕΞ ΙΣΟΥ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΔΙΑΦΟΡΑ, ΤΟΣΟ, ΟΣΟ ΚΑΙ, Η ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ ΠΙΣΤΗ ΠΕΡΙ ΕΝΟΣ ΚΑΙ ΜΟΝΟΝ ΘΕΟΥ - "... ΤΟ ΕΚ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΕΚΠΟΡΕΥΟΜΕΝΟΝ... ",

ΕΝΑΝΤΙ ΕΚΕΙΝΗΣ ΤΟΥ ΚΑΘΟΛΙΚΙΣΜΟΥ - "... ΤΟ ΕΚ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΥΙΟΥ... ".

Anwtatos said...

Ρίσκαρε κι εσύ, μεγάλε!..

gyristroula2 said...

Α μπα, σγουρό, τα εκθεματάκια δεν θα κινδύνευαν, για τις...βεντάλιες όμως δεν παίρνω όρκο.

gyristroula2 said...

Και επίσης, ταξιδευτή, η απουσία λέξης, που υποκαθίσταται από βωμολοχίες στη νεοελληνική γλώσσα, δεν είναι τυχαία.
Όσο για τα θεολογικά,δεν τα κατέχω καθόλου, αν και ακούγονται κάτι αντιρρήσεις στην παρέα.
Και του χρόνου, επίσης!

Χαρ. Αλβερτος said...

ΣΥΝΙΣΤΑΤΑΙ... ΣΤΟΥΣ ΘΕΟΛΟΓΟΥΝΤΕΣ :) :

- "ΕΡΩΣ ΚΑΙ ΑΦΡΟΔΙΤΗ - ΣΤΑ ΚΟΣΜΟΓΟΝΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ", ΤΟΥ JEAN RUDHARDT(ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΣΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΗΣ ΓΕΝΕΥΗΣ, ΕΝΟΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΚΑΛΥΤΕΡΟΥΣ ΕΙΔΙΚΟΥΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ), ΜΤΦ. ΝΙΚ. Κ. ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΥ, ΕΚΔ. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ-Μ. ΚΑΡΔΑΜΙΤΣΑ, ΑΘΗΝΑ 1987.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΟΥ JEAN-PIERRE VERNANT:
"ΣΤΟ ΜΕΤΡΟ ΠΟΥ ΟΙ ΘΕΟΙ ΑΠΟΚΤΟΥΝ ΑΠΟ ΓΕΝΙΑ ΣΕ ΓΕΝΙΑ ΜΙΑ ΟΛΟΕΝΑ ΠΙΟ ΣΑΦΗ ΚΑΙ ΠΙΟ ΕΚΛΕΠΤΥΣΜΕΝΗ ΑΤΟΜΙΚΟΤΗΤΑ, Η ΕΡΩΤΙΚΗ ΠΑΡΟΡΜΗΣΗ ΑΠΟΚΤΑ ΠΟΙΚΙΛΟΜΟΡΦΙΑ ΚΑΙ ΕΜΠΛΟΥΤΙΖΕΤΑΙ. ΑΝΤΙ ΔΗΛΑΔΗ Ν' ΑΠΟΣΚΟΠΕΙ ΑΥΣΤΗΡΑ ΚΑΙ ΜΟΝΟ ΣΤΗΝ ΤΕΚΝΟΠΟΙΙΑ, Η ΕΡΩΤΙΚΗ ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΖΕΤΑΙ ΤΩΡΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΗΣ ΗΔΟΝΗΣ ΚΑΙ Η ΑΓΑΠΗ ΜΠΑΙΝΕΙ ΣΤΗ ΣΦΑΙΡΑ ΤΩΝ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ."

**********

ΑΣ ΣΗΜΕΙΩΘΕΙ ΟΤΙ:

- ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΗΣΙΟΔΟ("ΘΕΟΓΟΝΙΑ", ΜΤΦ. ΠΑΝΑΓΗ ΛΕΚΑΤΣΑ, ΕΚΔ. Ι. ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ, ΑΘΗΝΑ 1941)ΟΙ ΑΡΧΕΓΟΝΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΕΙΝΑΙ ΚΑΤΑ ΣΕΙΡΑ,

ΧΑΟΣ, ΓΑΙΑ, Ε Ρ Ο Σ!

- ΒΛΕΠΕ ΚΑΙ ΠΑΛ. ΔΙΑΘΗΚΗ-ΓΕΝΕΣΙΣ.

Anwtatos said...

Ποιες βωμολοχίες;

Λορελάη said...

Νομίζω ότι η ίδια η ανάρτησή σου είναι πολύ ωραίο θέμα για μάθημα Γυριστρούλα μου, ιδιαίτερα μ' αυτόν τον εξαιρετικό τρόπο που κάνεις οικείο και χειροπιαστό το πώς αντιλαμβάνονταν τον έρωτα οι πρόγονοι.
Ο έρωτας είναι κεντρικό στοιχείο του ελληνικού πολιτισμού, σαν χαρά της ζωής και αγάπη για ζωή, λατρεία του ωραίού, ανθρωποκεντρισμός, συνάρτηση του αγαθού με την ομορφιά (κάλλος/καλός -δες "Συμπόσιο") κ.λ.π. Αν τα παιδιά δεν νιώσουν αυτή την αισθησιακή και αισθητική διάσταση του ελληνικού πολιτισμού, χάνουν όλη την ουσία του.
την καλημέρα μου

gyristroula2 said...

Ευχαριστούμε, ταξιδιώτη, για τη βιβλιογραφική ενημέρωση. Αυτό που έχει επίσης ενδιαφέρον είναι πώς επιβίωσε η αρχαία θρησκεία μέσα στη χριστιανική με δοξασίες και έθιμα, όπως της αποκριάς. Για πολλούς κι ο διάβολος έχει μια στενή συγγένεια με τον Πάνα, και ως σημασία και ως απεικόνιση.

gyristroula2 said...

promang,αναφερόμουν στις εκφράσεις της νεοελληνικής για το σεξ, που είναι κυρίως βωμολοχικές. Απλά δεν υπάρχει λέξη νεοελληνική γι' αυτό που να μην είναι βωμολοχία.

sgouro said...

Ποιες βεντάλιες καλέ; Τις κινέζικες;Θα πάω σήμερα να την δω και γω καλή μου και θα σου πω εντυπώσεις...

gyristroula2 said...

λορελάη,καλημέρα!
Κι όμως όσα κείμενα έχουν μια τέτοια διάσταση εξοβελίζονται από τη διδακτέα ύλη. Ο καθωσπρεπισμός κι ο συντηρητισμός των φιλολόγων που αποφασίζουν για το αναλυτικό πρόγραμμα εδώ και αιώνες έχουν αφήσει έξω τα καλύτερα: κωμωδία, επιγράμματα, μίμοι, λυρική ποίηση, συγκεκριμένα αποσπάσματα από τον Όμηρο, πλατωνικά κείμενα. Φόβος και τρόμος μην διδαχθούν οι μαθητές που βομβαρδίζονται με πορνογραφικό υλικό από τη νηπιακή ηλικία, κάτι που να αλλάζει την εικόνα της σκυθρωπής αρχαιότητας. Ο Έκο με το Όνομα του Ρόδου, το σχολίασε ιδανικά αυτό.

gyristroula2 said...

Είναι ακόμα ανοιχτή; Πήγαινε! Και μην κρατάς βεντάλια δεν θα σου χρειαστεί, ήσουν στο ίδιο σχολείο με Κίμωνα και μυστακοφόρο.

Anwtatos said...

Τελείωσε.Του χρόνου θα τα διδάξω εγώ στο Κόρθι.

gyristroula2 said...

Eσύ,promang, αν είναι να διδάξεις ύφος και ήθος σαν κι αυτά που εξέμεσσες στο μπλογκ της aurora καλύτερα να μη "διδάσκεις" πουθενά,ούτε εδώ.

Anwtatos said...

Μην αγχώνεσαι. Τα φασιστάκια χρειάζονται ένα ταρακούνημα πού και πού.
Αλλά όταν κρίνουμε μονόπλευρα και με βάση τις προσωπικές μας συμπάθειες, όπως εσύ π.χ, ..................

gyristroula2 said...

Ε, ως εδώ ήτανε! Κλείνω κι εγώ τα σχόλια εξαιτίας σου, που τα έβαλες τώρα και με μια από τις πιο αξιόλογες κοπέλες που γνώρισα μέσω μπλογκ. Οπότε, αυτή είναι και η τελευταία φορά που συνομιλούμε. Δεν μπορώ να πω πως χάρηκα καθόλου!

Cyber Sex

  Όταν πρωτομπήκε στο ίντερνετ, εκεί στα μισά της τελευταίας δεκαετίας του προηγούμενου αιώνα, σκέφτηκε ότι είχε μια ωραία ευκαιρία να βελτι...