Για την ημερίδα της λογοτεχνίας

Αυτή ήταν η ολιγόλεπτη παρέμβασή μου στην ημερίδα της λογοτεχνίας που διοργάνωσε το ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ το Σάββατο που μας πέρασε:
Διδάσκοντας λογοτεχνία στη δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Πώς χάνουμε
μελλοντικούς αναγνώστες της λογοτεχνίας και όχι μόνο.
Διδάσκω λογοτεχνία σε γυμνάσιο και λύκειο περισσότερα από 26 χρόνια, είδα μεταρρυθμίσεις, αλλαγές αναλυτικών προγραμμάτων, βιβλίων, εξεταστικών μεθόδων, δεν είδα καμιά πραγματική αγάπη για τη λογοτεχνία, καμιά έγνοια να την αφήσουμε την ταλαίπωρη να βρει τους φυσικούς αποδέκτες της, τα παιδιά των ανθρώπων, να τα γαλουχήσει, να τα αναπτύξει πνευματικά και αισθητικά, να τα κερδίσει ως μελλοντικούς αναγνώστες, πιθανούς λογοτέχνες, μα κυρίως και πάνω από όλα να τα φέρει σε επαφή με την πιο ουσιαστική καταγραφή της ανθρώπινης περιπέτειας, που στο κάτω κάτω προορίζεται γι’ αυτά.
Κάθε φορά, χίλιοι δυο μεσάζοντες και μεταπράτες της φράζουν όλο και πιο πολύ το δρόμο, εκεί ακριβώς που υποτίθεται ότι είναι ο φυσικός της χώρος, στο δημόσιο σχολείο.
Ας δούμε τους κυριότερους εχθρούς της:
Πρώτα πρώτα είμαστε εμείς οι φιλόλογοι. Συχνά οι έδρες μας στάζουν αίμα ποιητών και πεζογράφων, καθώς τους κόβουμε και τους ράβουμε για τις ανάγκες του μαθήματος, τους στριμώχνουμε σε καλούπια αλιευμένα από λυσάρια, τους αφυδατώνουμε με εξετασιοκεντρικές λογικές και κυρίως, δεν μπορούμε να μαγέψουμε κανέναν με την ομορφιά τους, αφού δεν κατάφερε τίποτε να περάσει τη σχολαστικότητά μας και να μαγέψει εμάς τους ίδιους.
Μετά, έρχεται το σεβαστό Υπουργείο. Έχει βυσσοδομήσει κι αυτό με τη σειρά του επανειλημμένα πάνω από το ανυπεράσπιστο σώμα της με περισσή ευρηματικότητα. Τι έχουνε δει τα μάτια μου κατά καιρούς: multiple choice ερωτήσεις πάνω στην ποίηση, εργασίες διαθεματικές και πρότζεκτ που μόνο με τη λογοτεχνία δεν έχουν σχέση, και την καθιστούν υπηρέτρια, αυτή την αδιαφιλονίκητη αρχόντισσα, σκοπών ξένων προς την υπόστασή της, αγοραίων και ωφελιμιστικών. Τυποποιημένες ερωτήσεις εξετάσεων, που κατευθύνουν διδακτικές μεθόδους, εγχειρίδια, λυσάρια και φροντιστήρια, σε μια αξιέπαινη προσπάθεια να μπουν όλα σε τακτοποιημένα κουτάκια και να αφήσουν απέξω κάθε ουσία κι ομορφιά. Άσε πια τις απαιτήσεις επιπέδου μεταπτυχιακού στη θεωρία της λογοτεχνίας και στη νεοελληνική φιλολογία μαζί, από ταλαίπωρα 18χρονα που παπαγαλίζουν απόψεις μαρωνίτειες και παίζουν στα δάχτυλα τον Genette.
Tι άλλο; Α, ναι, μετά έρχονται τα βιβλία κι εσείς οι καλοί εκδοτικοί οίκοι που μας φτιάξατε τα τελευταία και φαρμακερά.
Μα, τι είχατε κατά νου, όταν τα γράφατε, αλήθεια;
Είμαστε μια χώρα με υπέροχη ποίηση, πλούσια πεζογραφία, πώς γίνεται να έχετε διαλέξει τόσους ελάσσονες και μέτριους και να έχετε αφήσει έξω τόσο μεγάλους και σπουδαίους; Κι όπου ανθολογούνται αυτό γίνεται με το σταγονόμετρο και όχι με τα καλύτερα και πιο αντιπροσωπευτικά τους κείμενα. Λες και θέλουμε να τους κακοσυστήσουμε στα παιδιά. Σε αντίθεση βέβαια με τα κείμενα των ελασσόνων και εν πολλοίς αγνώστων ,που δυσανάλογα με την αξία των δημιουργών τους, καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος των βιβλίων. Τι σας φταίμε εμείς οι αντιρρησίες φιλόλογοι που έχουμε αλλάξει τα φώτα στα φωτοτυπικά των σχολείων για να σώσουμε τους ποιητές μας και τους πεζογράφους μας; Ή μήπως νομίζατε ότι θα μείνουμε στη δική σας ιδιότυπη αντίληψη περί καταξιωμένων λογοτεχνών;
Θα μπορούσατε να είχατε κάνει μικρά θαύματα, να μας έχετε φέρει βιβλία με ωραία κείμενα, με ωραία ποιήματα, μια καλή ποιητική ανθολογία, σαν κι αυτές που κοσμούν τις βιτρίνες σας, ένα βιβλίο που θα είχε τύχη στην αγορά, για να έχει τύχη και να διαβαστεί από τα παιδιά κι όχι μόνο να γίνει «μάθημα» και «ασκήσεις».
Και μ’ αυτά και μ’ αυτά, αγαπητοί κυρίες και κύριοι, διδάσκουμε λογοτεχνία από την πόρτα κι από το παράθυρο διώχνουμε τους αναγνώστες της. Κι όχι μόνο. Διώχνουμε τους αναγνώστες γενικά. Γιατί όποιος δεν χαθεί μέσα σε ένα λογοτεχνικό βιβλίο στα νιάτα του, δύσκολα θα βρεθεί να διαβάζει άλλα βιβλία στην υπόλοιπη ζωή του.
Δεν ήρθα εδώ για να διαπιστώσω απλώς αυτά που όλοι ξέρουν. Ήρθα να ζητήσω από τους εκλεκτούς θεωρητικούς της λογοτεχνίας, συμβούλους, σχεδιαστές εκπαιδευτικής πολιτικής, να σταματήσουν αυτή τη διαμεσολάβηση στην οποία επιδίδονται δεκαετίες τώρα, σπεύδοντας να αντιγράψουν αναφομοίωτες θεωρίες που η μία αναιρεί την άλλη κι όλες μαζί κάνουν τη διδασκαλία της λογοτεχνίας ένα βαρετό και σχολαστικό μάθημα. Ας σκεφθούν μόνο τους δασκάλους που τους έκαναν να αγαπήσουν την ποίηση και την πεζογραφία, ενώ δεν είχαν ιδέα από Μπαρτ και στρουκτουραλισμό, ή ίσως ακριβώς γι’ αυτό.
Γιατί κατά τη γνώμη μου μικρά γεφυράκια είμαστε εμείς οι δάσκαλοι της λογοτεχνίας, αρκεί να την αφήσουμε να περάσει να βρει τα παιδιά, αρκεί να τη συστήσουμε στα παιδιά με αγάπη, τα άλλα θα τα βρουν μόνα τους.
Κι αυτή η συνάντηση μπορεί μια χαρά να γίνει μέσα στη σχολική τάξη, αν της επιτρέψουμε να έρθει εκεί και να απλωθεί σαν τη θάλασσα του Σαραντάρη, να βρέξει τσάντες και βιβλία, να παρασύρει με το κύμα της αγουροξυπνημένους εφήβους και να χαλάσει λίγο τη δική μας τακτοποιημένη και στεγνή διδασκαλία.
Ευχαριστώ

Ο λόγος που συμμετείχα σ' αυτή την ημερίδα ήταν για να ακουστεί αυτό το αυτονόητο, που γνωρίζουμε όλοι οι διδάσκοντες της λογοτεχνίας και αγνοούν οι καθ' ύλην αρμόδιοι, που εξακολουθούν να αποφασίζουν για μας και το δημόσιο σχολείο, χωρίς ποτέ να έχουν έρθει πραγματικά αντιμέτωποι με τα πειραματόζωα των αποφάσεών τους.
Και επιπλέον, γιατί υπάρχουν πολλοί αξιότεροί μου που θέλω να τους παρακινήσω να λύσουν τη σιωπή τους...