Για τη διδασκαλία του προφορικού λόγου

Στην προηγούμενη ανάρτηση, ασχολήθηκα με το θέμα της διδασκαλίας της γλώσσας γενικά, με έμφαση στην παραγωγή κειμένου. Τώρα, εν μέσω του απόηχου των προεκλογικών λόγων, μονολόγων και διαλόγων, ζωντανών και κονσερβοποιημένων, ας δούμε λιγάκι το εργαστήριο παραγωγής των αυριανών πολιτών- ομιλητών στα ευάερα, ελπίζω, και ευήκοα "μπαλκόνια" της δημοκρατίας του μέλλοντός μας.
Πρώτα, οδηγίες προς μελλοντικούς δικτάτορες, βασιλείς, αυτοκράτορες: Πώς θα βουλώσετε για τα καλά τα στόματα των μελλοντικών υπηκόων σας από κούνια:
1. Μην αφήσετε τα παλιόπαιδα να ανοίγουν το στόμα τους, παρά μόνο για να σας διαβάσουν τις κατά παραγγελία απαντήσεις στις ερωτήσεις σας και να σας απαγγείλουν σε άπταιστη παπαγαλία το σχολικό εγχειρίδιο ή τα λυσάρια.
2. Μην τους επιτρέψετε ποτέ να αναπτύξουν ελεύθερα, σε συνεχή λόγο, τη σκέψη τους, δίνοντάς τους χρόνο και κατάλληλο παιδαγωγικό κλίμα. Ρωτάτε κάποιον; Να απαντάει μηχανικά και σύντομα κι, αν δεν μπορεί, ας απαντήσει ένα άλλο παιδί, που σηκώνει χέρι- τηλεγραφόξυλο μέσα στη μούρη του ομιλητή, όσο προσπαθεί εκείνος να βρει τα λόγια του.
3. Συνηθίστε τα να ακούνε τις ατελείωτες αγορεύσεις των δασκάλων τους, μέχρι εξοντώσεως κάθε ξύπνιου κυττάρου του μυαλού τους. Ακόμη κι αν μερικοί από αυτούς αγορεύουν εναντίον σας και υπέρ της δημοκρατίας, μην ανησυχείτε, κανείς δεν τους ακούει, όλοι κοιμούνται.
4. Μην επιτρέψετε ποτέ να συνομιλούν μεταξύ τους στα πλαίσια του μαθήματος, να συνεργάζονται ή να ασκούν κριτική ο ένας στον άλλον ή στο μάθημα. Με κάτι τέτοια εκκολάπτονται οι συνωμότες κατά της καθεστηκυίας τάξης μας.Φροντίστε μόνο να ανταγωνίζονται ο ένας τον άλλον για το βαθμό ή την εύνοια του δασκάλου τους και να κάθονται έτσι που να μην μπορούν να δουν ούτε τα πρόσωπά τους, παρά μόνο του παντογνώστη καθηγητή, που είναι η προσομοίωση του αυριανού σας μεγαλείου.
5. Τέλος, αχρηστέψτε αυτές τις κατάπτυστες διαδικασίες των μαθητικών κοινοτήτων, κάντε τις τυπικές, επιφανειακές, χαβαλετζίδικες, μόνο για να δίνουν χαμένες ώρες σε μαθητές και καθηγητές. Ας αποφασίζουν το πολύ πολύ για καμιά εκδρομή ή καμιά κατάληψη. Το ίδιο κάνει. Σε καμιά περίπτωση πάντως, μην ζητήσετε από επιβλέποντα καθηγητή να διδάξει διαδικασίες διαλόγου. Αρκεί να κάθεται και να επιβάλλει ησυχία και να κοιτάει το ρολόι του, για να περάσει η ώρα.
Και τώρα, το φυτώριο των αυριανών πολιτών που οφείλουμε να φτιάχνουμε μέσα σε κάθε τάξη, κάθε σχολείου:
1. Προμηθεύουμε τους δασκάλους με μεγάλες αυτούκλες να ακούνε και την πιο ψιθυριστή φωνούλα και φίμωτρα, που σταματούν την ακατάσχετη λογοδιάρροια.
2. Κόβουμε ΟΛΑ τα χέρια -τηλεγραφόξυλα, που βγάζουν το μάτι, όποιου μιλάει και ελέγχουμε αν ακούγεται ο λόγος όλων με αιφνιδιαστικές "εφόδους" σε αφηρημένους, κουφούς και εγωκεντρικούς ακροατές.
3. Προτιμάμε να ακούμε προφορικά τις γραπτές εργασίες με παρουσίαση ελεύθερη ενώπιον της τάξης κι όχι ανάγνωση αντιγραφών. Μετά συνεχίζουμε με ελεύθερο σχολιασμό και διάλογο με τη συμμετοχή όλων. Στόχος αυτής της διαδικασίας...Η ΕΞΑΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΗ και το παραπέταμά του σε μια γωνιά να μη φαίνεται, παρά μόνο σε ώρα ανάγκης.
Αν ένας καθηγητής αξιωθεί να παρακολουθεί την τάξη του να διαλέγεται ελεύθερα και δημοκρατικά, έτσι κι αλλιώς δεν μπορεί να μιλήσει, έχει έναν κόμπο στο λαιμό...
4. Δεν συζητάμε μόνο τα μαθήματα, αλλά και τα ακανθώδη θέματα που προκύπτουν στη σχολική ζωή, αξιοποιώντας και την υποχρεωτική ώρα για τη συνέλευση του τμήματος, κάθε μήνα. Εκεί από την αρχή διδάσκουμε διαδικασία διαλόγου: Πώς αποφασίζουμε, πώς διευθύνουμε τη συζήτηση, πώς μπαίνουν τα θέματα σε ημερήσια διάταξη, ποιοι μιλάνε, πόσο, τι κάνουμε για τους ενοχλητικούς κλπ.
5. Πέρα από αυτό, δεν τσιγκουνευόμαστε μια ώρα συζήτηση με τους μαθητές μας, όταν καταλαβαίνουμε ότι υπάρχουν θέματα και δεν είναι πρόσχημα, για να χάσουν μάθημα. Πώς; Να, ένα τεστ: Τους λέμε ότι θα συζητήσουμε τώρα, αλλά θα μας δώσουν την ώρα στο πρώτο κενό που θα προκύψει, για να συμπληρώσουμε το μάθημα. Αυτό είναι μόνο για αρχάριους, οι παλιοί οσμίζονται σαν τα λαγωνικά την αλήθεια (τι τα έχουμε τα γαλόνια;)
6. Συζητάμε ακόμα και τα παράπονά τους για μας ή την κριτική τους, σε καμιά περίπτωση όμως δεν επιτρέπουμε να συζητάνε μπροστά μας για άλλο καθηγητή τους και ούτε εκμαιεύουμε αρνητικά ή θετικά σχόλια. Τα παιδιά δεν μας σέβονται, όταν κι εμείς δεν σεβόμαστε τη στοιχειώδη επαγγελματική μας δεοντολογία. Αν μας κάνουν παράπονα, τους προτρέπουμε να συζητήσουν μόνο με τους άμεσα ενδιαφερόμενους κι, αν δεν μπορούν, με τους γονείς και το διευθυντή τους.
7. Τέλος, καλλιεργούμε δύο μορφές προφορικού λόγου διδάσκοντάς τις στη γλώσσα: ομιλία προφορική και...μονομαχία τύπου ντιμπέιτ πάνω σε ένα θέμα πχ υπέρ και κατά των ηλεκτρονικών παιχνιδιών. Αυτά τα δύο με προετοιμασία και μεθοδολογία, ώστε να μη γίνουν φλυαρία ή σκυλοκαυγάς.
Να τελειώσω λέγοντας πως, αν οι διάφοροι πολιτικολογούντες στα παράθυρα παρακολουθούσαν μια φορά μικρούς μαθητές να διαλέγονται, όπως είχα εγώ το προνόμιο πολλές φορές, θα ένιωθαν ότι στη δημοκρατία του μέλλοντός μας το είδος τους θα είναι μόνο παράδειγμα προς αποφυγή.