Tuesday, May 13, 2008

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΜΑΡΤΥΡΙΑ



Από τη σοδειά μιας καρπερής χρονιάς, που τελειώνει όπου να 'ναι.
Δείγμα πρώτο, η καταγραφή μιας ιστορικής μαρτυρίας. Στο μάθημα της ιστορίας (Μικρασιατική Καταστροφή), η Κατερίνα Σ. έψαξε στις μνήμες της οικογένειάς της και μας έφερε το παρακάτω κείμενο, που το δημοσιεύω με την άδειά της, για να το χαρούμε όλοι, αλλά και για να αξιοποιηθεί από τους συναδέλφους μου που διδάσκουν το μάθημα και κάθε ενδιαφερόμενο.
Θα ακολουθήσει συνέχεια.
(Στις φωτογραφίες, ένα μικρό δείγμα από την έκθεση ζωγραφικής που έγινε σήμερα στο μαθητικό φεστιβάλ του σχολείου μας)


Η προγιαγιά μου, Ελένη Α (γιαγιά της μαμάς μου, μαμά του παππού μου) γεννήθηκε στη Σμύρνη το Σεπτέμβρη του 1890 (εκείνη έλεγε το 1900). Συγκεκριμένα, γεννήθηκε σ’ ένα χωριό της Σμύρνης, τα Γκριτζαλιά, στο οποίο ο πατέρας της (Κώστας) ήταν δήμαρχος- πρόεδρος.
Παντρεύτηκε σε ηλικία 27 χρονών περίπου τον Σταύρο Α, ο οποίος κατάγονταν από φτωχή οικογένεια αγροτών, ενώ εκείνη είχε φοιτήσει στο τότε σχολαρχείο και η οικογένειά της ήταν εύπορη.
Η προγιαγιά μου είχε πολλά αδέλφια. Στο χωριό είχαν πολύ φιλικές σχέσεις με τους Τούρκους και ζούσαν αρμονικά. Δεν τους απασχολούσαν ιδιαίτερα τα πολιτικά. Άκουγαν όμως ότι ο Κεμάλ οργάνωνε στρατό, για να χτυπήσει τους Έλληνες, παρ’ όλα αυτά δεν το πολυπίστευαν.
Το 1922, η προγιαγιά μου είχε ήδη ένα γιο , τον Κωστάκη (3 ετών) και ήταν έγκυος με δίδυμα.
Ένα πρωί, καθώς είχε πάει στα χωράφια να δει τον προπάππο μου, ο οποίος δούλευε με τους εργάτες, ακούστηκε μια φοβερή δυνατή βοή, που αρχικά κανείς δεν κατάλαβε τι ήταν. Μετά από λίγο, κατέφθασε ο πατέρας της στα χωράφια και της είπε ότι ο Κεμάλ εισβάλλει στα χωριά, σφάζοντας και διώχνοντας τους Έλληνες και ότι θα έπρεπε να φύγουν το γρηγορότερο. Αμέσως ο προπάππος μου άρπαξε την προγιαγιά μου, την έβαλε σε μια άμαξα και ξεκίνησαν μαζί και με τον πατέρα της, για να γυρίσουν σπίτι. Φτάνοντας στο χωριό, πληροφορήθηκαν από το φίλο του μπαμπά της, Τούρκο πρόεδρο του χωριού, ότι πρέπει να φύγουν αμέσως για τη Σμύρνη, γιατί ο Κεμάλ σφάζει όποιον βρει μπροστά του!
Το μόνο που πρόλαβε να πάρει μαζί της ήταν δυο- τρία ρούχα και τα χρυσαφικά της (τα οποία πούλησε αργότερα, στην κατοχή).
Καθώς πήγαιναν στη Σμύρνη μαζί με τ’ αδέλφια της, τις οικογένειές τους και άλλους συγχωριανούς, συνάντησαν μια τουρκική περίπολο (όχι του Κεμάλ), η οποία πήρε όλους τους νέους άνδρες, μέσα σ’ αυτούς και τον προπάππο μου. Οι υπόλοιποι συνέχισαν και κατά το βράδυ έφτασαν στη Σμύρνη.
Οι εικόνες που έχει περιγράψει η προγιαγιά μου στη μαμά μου ήταν φοβερές! Στο λιμάνι δεν υπήρχε καθόλου χώρος και κάθονταν ο ένας κολλητά στον άλλον. Η ατμόσφαιρα από τις φωτιές τους δυσκόλευε την αναπνοή.
Πίστευαν ότι όλα αυτά ήταν μια εξέγερση του Κεμάλ, η οποία αργά ή γρήγορα θα τελείωνε και θα γύριζαν στα σπίτια τους.
Το επόμενο πρωί, κατάλαβαν ότι έπρεπε να φύγουν, γιατί πλέον κινδύνευε η ζωή τους και οι συμμαχικές δυνάμεις δεν μπορούσαν ή δεν ήθελαν να τους προστατεύσουν. Τα πλοία φόρτωναν κόσμο, τον έναν πάνω στον άλλο και οι άνθρωποι κινδύνευαν να πέσουν στη θάλασσα, καθώς κρέμονταν από τα κάγκελα των πλοίων.
Η αναστάτωση που επικρατούσε ήταν απερίγραπτη. Ο φόβος κορυφώθηκε, όταν Τούρκοι στρατιώτες, μπροστά στα μάτια της προγιαγιάς μου, έσυραν από τα μαλλιά και σκότωσαν τον τότε μητροπολίτη Σμύρνης, Χρυσόστομο.
Κάποια στιγμή κινδύνεψε και η ίδια, όταν ένας Τούρκος στρατιώτης με την ξιφολόγχη πήγε να της τρυπήσει την κοιλιά, επειδή ήταν έγκυος, όμως ο προαναφερόμενος Τούρκος πρόεδρος και φίλος του πατέρα της μπήκε στη μέση και την έσωσε.
Την επόμενη μέρα, κατάφερε μαζί με τον πατέρα της, το μικρό Κωστάκη και δύο από τα αδέλφια της να στριμωχτούν σε ένα καράβι. Η δυσεντερία και άλλες επιδημίες θέριζαν κόσμο μες στα καράβια. Έτσι πέθανε ο μικρός Κωστάκης. Απ’ την ταραχή της, ξεκίνησε ο τοκετός πρόωρα και με τη βοήθεια ενός ναύτη, γέννησε τα δίδυμα, τα οποία πέθαναν την επόμενη μέρα.
Φτάνοντας στην Αθήνα μαζί με άλλους πρόσφυγες, εγκαταστάθηκαν πρόχειρα σε καταυλισμούς προσφύγων.
Ο προπάππος μου κατάφερε να το σκάσει απ’ τους Τούρκους και για έναν περίπου μήνα, ζούσε κρυμμένος σε μια καμινάδα, όπου μια Τουρκάλα του πήγαινε φαΐ και νερό. Όταν κάπως ηρέμησαν τα πράγματα ήρθε κι αυτός στην Αθήνα και βρήκε την προγιαγιά μου. Έχτισαν στους Αμπελοκήπους (στην οδό Έβρου) το σπίτι τους. Επειδή πάρα πολλοί πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν σ’ αυτήν την περιοχή, έδιναν ονομασίες τέτοιων περιοχών (Μικράς Ασίας, Θράκης, Πόντου)
Η προγιαγιά μου και ο προπάππους μου το ένα από τα τρία δωμάτια του σπιτιού που έχτισαν, το είχαν ως καφενείο, μέσα στο οποίο ο προπάππους μου έκανε κι άλλες δουλειές (πχ μπάλωνε παπούτσια). Έκαναν 6 παιδιά, 4 αγόρια και 2 κορίτσια.
Ένα απ’ αυτά είναι ο πατέρας της μητέρας μου και ο αγαπημένος μου παππούς, ο Νίκος Α.
Η προγιαγιά μου πέθανε τον Ιούνιο του 1993, έξι μήνες μετά τη γέννησή μου, αφού είχε προλάβει να με κρατήσει με λαχτάρα αγκαλιά το Πάσχα που περάσαμε μαζί.
Πέθανε στον ύπνο της, σε ηλικία 103 ετών!

ΚΑΤΕΡΙΝΑ Σ.

14 comments:

giorgos_st said...

Δεν θα πώ τίποτα για τη μαρτυρία (είναι πολύ δυνατή από μόνη της) θα πώ μόνο μπράβο σε ένα παιδί που γράφει αυτά που γράφει και έτσι που τα γράφει...

gyristroula2 said...

Πραγματικά, giorgo, αυτό είναι το πιο σημαντικό. Άλλωστε και η μαρτυρία από αυτό το παιδί αντλεί την αξία της.

meril said...

Γυριστρούλα με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο μας εκπλήσσεις
Πότε άμεσα και πότε έμμεσα
Σε κάθε περίπτωση ευγνόμωνες για το γενναιόδωρο της ψυχής σου
Να σαι καλά

gyristroula2 said...

μεριλού μου, καλησπέρα, σας εκπλήσσω ε; Ελπίζω όχι δυσάρεστα. Αστειεύομαι, είναι που με εμπνέετε μωρέ...

Θερσίτης said...

Τώρα να πω ότι πιο πολύ μου άρεσε το κείμενο της Κατ. από εκείνο του Δούκα; Θα το πω και μπορώ και να το στηρίξω, άμα χρειαστεί.
Ευχαριστούμε για την καταγραφή.
Κι αυτός ο παλιότουρκος ο δήμαρχος γιατί έσωζε του Ρωμιούς; Μήπως ήταν προδότης; Ελπίζω αργότερα να τιμωρήθηκε από τον Κεμάλ ή τους Τσέτες. Αν όχι, να τον στείλουμε στον Άνθιμο ή στον Άδωνι.

gyristroula2 said...

Αχ, φιλαράκι μου καλό, επιτέλους!
Ναι, νομίζω ότι αυτό το κείμενο μέσα στην απλότητά του εμπεριέχει όλο το μικρασιατικό, με την πιο ουσιαστική έννοια.

Morpheus said...

Πολύ δυνατό ...
Μπράβο της !!!
Καλό Σαββατοκύριακο .

loyk said...

Μπραβο στο παιδι.
Αυτα να τα ακουν οι συναδελφοισου,του
΄΄συνωστισμου στη προκυμαια΄΄

gyristroula2 said...

Καλώς τη την κοπέλα! Καλή επιτυχία στις εξετάσεις σου, morpheus!
loyk, συμφωνώ απολύτως, μα ούτε οι τουρκοφάγοι καρατζαφέρηδες δικαιώνονται, βλέπεις ότι οι απλοί άνθρωποι, παρέμειναν άνθρωποι, όσο τους το επέτρεψαν οι συνθήκες.

? said...

φοβερό! μπράβο

Λορελάη said...

Πάλι με συγκίνησες Γυριστρούλα μου... (πώς τα καταφέρνεις κάθε φορά;...)
Όπως το λες : "αυτό το κείμενο μέσα στην απλότητά του εμπεριέχει όλο το μικρασιατικό, με την πιο ουσιαστική έννοια"
Μνήμες που επιβιώνουν μέχρι σήμερα σε τόσο νέα παιδιά... είναι εκπληκτικό!!! Σ' αυτές τις μνήμνες ζει η Ελλάδα. Αυτό είναι Ιστορία από πρώτο χέρι! σπαρταριστή, παλλόμενη, ανθρώπινη! όχι ψευτοεθνικισμοί για πολιτική κατανάλωση...
πολύτιμη αυτή η κατάθεση, οι έπαινοι είναι λίγοι... σ' ευχαριστούμε. Δώσε αγκαλιές σ' αυτό το κοριτσάκι από μας, και πες της να μην ξεχάσει ποτέ την προγιαγιά της.

gyristroula2 said...

Α, καλώς τηνε την πέρδικα, που λέμε και στο χωριό μου! Μας έλειψες πολύ. Είχαμε θέματα...ζέοντα εδώ, αχ λορελάη! Όσο για την ουσία του σχολίου σου, και μόνο που το λες εσύ...

NdN said...

Καλημέρα Γυριστρούλα!

Πολύ καλό το κείμενο. Θα σταθώ στο σχόλιο-απάντηση σου στον/στην LOYK. Οπως τα λες, ούτε το ένα ούτε το άλλο. Όταν έμαθα το πως φύγανε από την Θεσσαλονίκη η Τούρκοι που κατοικούσαν στην πόλη μου δεν το πίστεψα στην αρχή.

Σε μία ακόμα συζήτηση όμως με την Τουρκάλα κοπελιά που η γιαγιά της κατοικούσε στη Θεσσαλονίκη κατάλαβα ότι τα πράγματα δεν είναι όπως μας τα μάθανε από τη μία πλευρά.

Για την ιστορία είχα πει τότε, μετά το γυρισμό μου από ένα ταξίδι, ότι η Θεσσαλονίκη είναι η πιο όμορφη πόλη στον κόσμο. Κάποιοι άλλοι έλληνες γελάσανε και αρχίσαν τα πειράγματα και η Τουρκάλα απάντησε ότι δεν έχει παει, αλλά είναι σίγουρη ότι έχω δίκιο γιατί και η γιαγιά της που έχει γυρίσει όλο τον κόσμο το ίδιο λέει.

Καλή σου μέρα!

gyristroula2 said...

έτσι είναι ndn, τότε μετακινήθηκαν πιο πολλοί άνθρωποι από ποτέ στην παγκόσμια ιστορία σε λίγο χρονικό διάστημα με διπλή κατεύθυνση. Και οι μεν και οι δε ήταν αθώοι στην πλειοψηφία τους, ζούσαν ήσυχα στα πάτρια εδάφη τους, καλλιεργούσαν τη γη τους και ξαφνικά, έτσι από ένα καπρίτσιο των ρυθμιστών της ανθρώπινης ζωής, ξεριζώθηκαν, χωρίς να τους ρωτήσει κανείς.
νίκο γεια σου, δεν σε πρόσεξα εσένα, πού χάθηκες;

Cyber Sex

  Όταν πρωτομπήκε στο ίντερνετ, εκεί στα μισά της τελευταίας δεκαετίας του προηγούμενου αιώνα, σκέφτηκε ότι είχε μια ωραία ευκαιρία να βελτι...