Saturday, May 30, 2009

Λάθος μου ωραίο!


Ανέκαθεν ήμουν συμφιλιωμένη με τα λάθη και τα δικά μου και των μαθητών μου.
Μου αρέσει να ερμηνεύω το ρήμα αμαρτάνω με την αρχαιοελληνική έννοια: σφάλλω, κάνω λάθος. "Ένα σφάλμα έκανα" που λέει και το τραγούδι. Πιο απελευθερωτική, απενοχοποιητική γλώσσα από την αρχαία ελληνική, δεν υπάρχει...
Στην τάξη πάλι, μιλάω συχνά για "ωραία λάθη", εκδηλώνω την ευαρέσκειά μου, όταν ένας μαθητής έχει λάθη στις ασκήσεις που φέρνει από το σπίτι ή λύνει μια άσκηση γραμματικής λανθασμένα στον πίνακα. Αντίθετα, απογοητεύομαι εμφανώς με αλάνθαστες απαντήσεις σε δύσκολες ασκήσεις, αφού ή αντιγράφηκαν ή έγιναν σωστές "κατά λάθος", πράγμα που αποδεικνύω ευκολότατα με μια μικρή παραλλαγή της άσκησης προς επίλυση ή με το φαρμακερό: "ρίξε μια ματιά στο τετράδιό σου και πες το μου αυτό με δικά σου λόγια, χωρίς να το διαβάζεις από μέσα".
"Από τα λάθη μας μαθαίνουμε", το δόγμα μου. Κανείς ποτέ δεν έμαθε από τα σωστά του, ακόμα κι αν πήρε μεγάλους βαθμούς και πέρασε στο πανεπιστήμιο. Όσες γνώσεις δεν του χρειάζονται στη ζωή, τις καταχωνιάζει στο πιο βαθύ σεντούκι της μνήμης και στο τέλος από την πολλή αχρηστία, δεν μπορεί πια να ανασύρει τίποτε από κει μέσα, έχουν σκουριάσει και οι κλειδαριές και τα κλειδιά. Έλα όμως που τα άτιμα τα λάθη, ακόμα κι αν αφορούν "άχρηστες" γνώσεις, έχουν την εμμονή να μη χάνονται ποτέ! Πώς να ξεχάσω φερ' ειπείν μια άσκηση της γεωμετρίας στη Β΄γυμνασίου, που μόνο εγώ από ολόκληρη τάξη την έλυσα επινοώντας ένα καινούριο θεώρημα(ας το πούμε τώρα Γυριστρούλειο), ενώ ήταν μια "εύκολη" εφαρμογή της γνωστής και σε μένα θεωρίας;
Αυτές λοιπόν οι ιδέες δεν είναι καθόλου δικές μου ανακαλύψεις. Χρόνια τώρα στην παιδαγωγική βιβλιογραφία τα λάθη ερευνώνται και αξιοποιούνται επαγωγικά για τη μάθηση. Μια τέτοια επιστημονική ανάλυση εφαρμόζεται και στη γλωσσολογία, η error analysis.
Ολόκληρες θεωρητικές προσεγγίσεις των γλωσσικών λαθών πηγάζουν από τη θέση ότι τα λάθη στη γλώσσα δεν είναι, όπως πίστευαν παλιά οι επιστήμονες, ανεπιθύμητα και αποφευκτέα. Αντιθέτως,πολλά από αυτά είναι υγιή δείγματα της γλωσσικής εξέλιξης, του δυναμισμού της γλώσσας, που ψάχνει τρόπους να απαντήσει στις απαιτήσεις των καιρών.
Και όσα από αυτά αντισταθούν στις διορθώσεις των δασκάλων και των καθαρολόγων, θα φτιάξουν την καινούρια μορφή της γλώσσας, που κανείς πια δεν θα τολμάει να τη διορθώσει. Παράδειγμα, ένας φιλόλογος του 2ου αιώνα μ.Χ. συμβούλευε: "Σκίμπους λέγε αλλά μη κράββατος", "βρέχειν αντί του ύειν...παντελώς αποδοκιμαστέον", ενώ δίπλα του η ζωντανή γλώσσα των ευαγγελίων "του έβγαζε γλώσσα" λέγοντας: "βρέχει επί δικαίους και αδίκους", "Άρον τον κράββατόν σου"
Από την άλλη φυσικά, κανείς δεν ισχυρίζεται ότι δεν πρέπει να διορθώνονται τα λάθη των μαθητών που γίνονται από άγνοια ή απροσεξία. Ίσα ίσα που αυτή η διόρθωση είναι ένα από τα καλύτερα εργαλεία στη διδασκαλία της γλώσσας και ειδικά στην παραγωγή κειμένου. Με βάση αυτά τα λάθη, θα πρέπει να οργανώνεται το μάθημα της γλώσσας, αφού τα ταξινομήσουμε και τα ιεραρχήσουμε. Στόχος πάντα, όχι απλώς να τα διορθώσουμε, αλλά να αφήσουμε τους μαθητές να ασκηθούν στην αυτοδιόρθωση τους, παρέχοντάς τους όλες τις βοηθητικές πληροφορίες, με τη μορφή παραδειγμάτων, ασκήσεων, κανόνων κλπ.
Πουθενά όμως, ούτε στα...προχωρημένα καινούρια βιβλία δεν υπάρχει ανάλογο υλικό, πουθενά δεν συνδέεται η διδασκαλία γλωσσικών φαινομένων με τα λάθη που κάνουν σ' αυτά οι μαθητές, ούτε πια θεωρείται αναγκαία η διόρθωση των εκθέσεων στην τάξη, που ακολουθούσε παλιά τη συγγραφή τους. Τώρα η έκθεση μπορεί να μη γίνει και καθόλου, πόσο μάλλον η διόρθωση!
Το ελληνικό δημόσιο και η Ε.Ε. πλήρωσαν γενναιόδωρα εκδοτικούς οίκους, συγγραφείς, γραμματείς και φαρισαίους να βγάλουν βιβλία και εκπαιδευτικό υλικό, αλλά πάλι οι θερσίτηδες και οι διονύσηδες θα ανασκουμπωθούν, για να γράψουν "βιβλία" που θα διδάσκουν γλώσσα κι όχι αφασία.
Καλή δύναμη, σε όλους τους αφανείς εργάτες που κάνουν τη δουλειά ακριβοπληρωμένων κηφήνων και στην εκπαίδευση.
(Αφορμή για αυτή την ανάρτηση και πηγή πληροφοριών αποτέλεσε το εξαιρετικό άρθρο των γλωσσολόγων, Γ. Κατσούδα, Γ. Τράπαλη στο τεύχος 128 της Νέας Παιδείας, σ. 48-59, 2008)

16 comments:

giorgos_st said...

Γυριστρούλα αρχίζεις να Θερσιτίζεις? ή να Θερσιτοφέρνεις?

Θερσίτης said...

Ένα πολύ διαφωτιστικό δοκίμιο για την παιδαγωγική αξία του λάθους. Για μένα και τους συναδέλφους είναι μάλλον πείρα όσα γράφεις, αλλά για τους απέξω δε νομίζω. Εγώ, γυριστρούλα, θεωρώ την ανάλυση-διόρθωση της έκθεσης την πιο σοβαρή δουλειά του γλωσσικού μαθήματος. Έχω άδικο;
Τι κακεντρέχειες εξέμεσε ο εκ Σολούν Τουρκοκρητικός; Κιοπέκ, γκιαούρ!

meril said...

Γυριστρούλα δε φτάνει που είσαι σε γαλανά νερά
μιλάς και για λάθη
Πώς να τα κάμω μωρέ εδώ καρφωμένη....

Boul_boul said...

Ουδείς άσφαλτος!!!
Υπέροχο να “πέφτεις σε λάθη”, να κατρακυλάς, να αφήνεις τους άλλους να είναι άψογοι, αλάνθαστοι, τέλειοι!

NdN said...

Δεν θα σταθώ στην παιδαγωγική αξία του λάθους στο σχολείο καθότι δεν γνωρίζω πολλά ώστε να εκφέρω άποψη, αλλά τα λάθη στην προσωπική μας ζωή είναι απαραιτητα για να διορθώσουμε κάποια πράγματα.

Εγώ έχω μάθει να συγχωρώ τα λάθη των άλλων...για τα δικά μου ακόμα το προσπαθώ.

Λορελάη said...

Ναι, ναι, αμαρτία = αστοχία! Από τις πιο ωραίες (και αγαπημένες) συλλήψεις του ελληνικού πνεύματος! Που σημαίνει ότι ο στόχος -είτε πρόκειται για γλωσσική έκφραση και επικοινωνία, είτε για ο,τιδήποτε άλλο- είναι εκεί και σε περιμένει. την επόμενη φορά θα τον πετύχεις!
Γυριστρούλα μου καλή συνέχεια σε όλους εσάς τους ακάματους!
καλό μήνα!

gyristroula2 said...

Φίλοι μου, θα μου επιτρέψετε να καθυστερήσω τις απαντήσεις στα σχόλιά σας, γιατί αυτές τις μέρες έφυγε ξαφνικά ένας πολύ αγαπημένος άνθρωπος από το στενό συγγενικό μου περιβάλλον και τον αποχαιρετούμε.

Θερσίτης said...

Είμαστε δίπλα σου, φιλαράκι.

Διονύσης Μάνεσης said...

Ήθελα πολλά να γράψω, με τη συνήθη εύχαρι (χμ..) διάθεση, όταν είδα το τελευταίο σχόλιό σου, Γυριστρούλα. Με ένα περίεργο τρόπο, πρωτόγνωρο για μας που λόγω ηλικίας δεν έχουμε μεγαλώσει με την τεχνολογία, θέλω να σου πω πως παραστέκομαι. Αν αυτό μπορεί να είναι κάτι για σένα. Και ελπίζω να είναι.

gyristroula2 said...

Γιώργο, τιμή μου να θερσιτίζω, αλλά πού τέτοια τύχη...Πέρασα και δεν άγγιξα...

gyristroula2 said...

θερσίτη μου, σ' ευχαριστώ.
Χρειαζόμασατε πολύ συστηματική επεξεργασία και μελέτη των λαθών, όπως όμως λες κι εσύ, τελικά είμαστε...πολυτεχνίτες- ερασιτέχνες.

gyristroula2 said...

μεριλού μου, σ' ευχαριστώ πολύ κι εσένα για την έγνοια σου. Τα νερά θα μας περιμένουν μέχρι να συγκροτηθούμε σε ένα κομμάτι πάλι.

gyristroula2 said...

boul boulaki-πατριωτάκι ευτυχώς δεν είμαστε άσφαλτοι, σκέτο χώμα είμαστε...

gyristroula2 said...

ndn μου, να μην είσαι πολύ αυστηρός με τον Νικόλα, καλά τα πάει, χάρισέ του και κανένα λαθάκι μωρέ!

gyristroula2 said...

λορελάη μου, σε ευχαριστώ. Είδες από τα ωραία λάθη από τη μια στιγμή στην άλλη βρεθήκαμε στην τελεσίδικη λήθη. Θα τα πούμε...

gyristroula2 said...

Διονύση μου, καμιά τεχνολογία δεν είναι σε θέση να παρεμποδίσει το σήμα της ανθρώπινης ψυχής, όσα καλώδια και οθόνες κι αν στήσει ανάμεσα στον πομπό και στο δέκτη. Ευχαριστώ, φίλε.

Cyber Sex

  Όταν πρωτομπήκε στο ίντερνετ, εκεί στα μισά της τελευταίας δεκαετίας του προηγούμενου αιώνα, σκέφτηκε ότι είχε μια ωραία ευκαιρία να βελτι...