Πάσχα στην Αλαμανιά, έτος 1ο

Στο χωριό μου, την Αλαμανιά, έγινε ένα πείραμα πεντηκονταετούς και βάλε διάρκειας: "χωριό χωρίς παπά" ήταν το θέμα του και τα αποτελέσματά του δεν θα τα δούμε ποτέ δημοσιευμένα σε επιστημονικό περιοδικό. Αξίζει όμως να τολμήσουμε, έτσι, μια μικρή αναδίφηση σε παλιές αναμνήσεις. Πορείες βραδινές, παπαδιαμάντειας ατμόσφαιρας, σε δύσβατα μονοπάτια, για να βρούμε την πιο κοντινή εκκλησία να κάνουμε κι εμείς Πάσχα. Αργότερα, με τα αυτοκίνητα, διαλέγαμε σαν τους τουρίστες την καλύτερη εκκλησία, τον καλύτερο ψάλτη...
Αξέχαστο ένα Πάσχα στη δεκαετία του '80 αρχές, ακόμα δεν είχαμε κανονικό δρόμο, που μας ήρθε για πρώτη φορά, ο νυν μητροπολίτης Δωρόθεος, ως ιεροκήρυκας, και μας έκανε Επιτάφιο και Ανάσταση, νωρίς το απόγευμα. Αυτό το ζήσαμε σαν μικρό θαύμα, ακόμα κι εμείς οι "αντίχριστοι" φοιτητές του '80, που μόνο στην επανάσταση και στους έρωτες είχαμε το νου μας.
Στα τελευταία χρόνια, ο παπα Γιώργης ερχόταν από την Καππαριά, τη δική του ενορία, και λειτουργούσε. Ποτέ όμως δεν είχαμε τη χαρά να κάνουμε ένα κανονικό Πάσχα με όλο το τελετουργικό των ημερών και τις καθιερωμένες ώρες και μέρες.
Έτσι, η εκκλησία ήταν πιο πολύ για μας χώρος παιχνιδιού και συναντήσεων και η καμπάνα κτύπαγε περισσότερο για να μας καλέσει για κρυφτό και "μήλα" ή επειδή γίνοταν αυτή η ίδια το μοναδικό παιχνίδι της φιλόξενης "παιδικής χαράς"

Η αλήθεια είναι πως αυτή η έλλειψη μάς μεγάλωσε σε ένα καθεστώς ελευθερίας πολύ μεγαλύτερης από αυτήν που απολάμβαναν τα παιδιά της ηλικίας μας στα χωριά και στις μικρές πόλεις. Δεν δίναμε το παρόν στην εκκλησία κάθε Κυριακή, και μόνο το σχολείο στα χρόνια της Χούντας μας υποχρέωνε να περπατάμε 3 ώρες και τις Κυριακές, για να εκκλησιαστούμε. Ήταν τόσο οδυνηρό αυτό το μέτρο, που οι περισσότεροι από μας περάσαμε μια μεγάλη περίοδο στη ζωή μας, που βλέπαμε εκκλησία και αλλάζαμε δρόμο.

Φέτος που για πρώτη φορά είχαμε δικό μας παπά-έναν δραστήριο νέο άνθρωπο, που προσπαθεί να γεφυρώσει ένα χάσμα μισού αιώνα- καταλάβαμε τι χάσαμε όλα αυτά τα χρόνια. Για πρώτη φορά βρεθήκαμε όλοι κάτω από την ίδια στέγη, χαιρετηθήκαμε, κουβεντιάσαμε, αρκετοί μείνανε και για μεζέ και κρασί. Είδαμε τα παιδιά, τα εγγόνια συγχωριανών μας από την Αθήνα, γνωρίσαμε καινούριους ανθρώπους που φιλοξενήθηκαν από συγγενείς και συμπεθέρους. Νιώσαμε ότι ανήκουμε στην ίδια κοινότητα, ότι όπου και να κατοικούμε πια, ο ομφάλιος λώρος με τη γενέθλια γη και τους ανθρώπους της δεν έχει κοπεί και θα μας φέρνει έστω μια φορά το χρόνο κάτω από την ίδια στέγη της Αγίας Μόνης να ψάλλουμε όλο και πιο εύηχα (ελπίζω) το "Ω γλυκύ μου έαρ", ακόμα κι αν αυτό μάλλον με χειμώνα μοιάζει τώρα τελευταία.
Μπορούμε να πούμε λοιπόν ότι το πείραμα αφενός απέτυχε, αν ήθελε να μας αποκόψει οριστικά από την Εκκλησία, ως κοινότητα ανθρώπων, έτσι όπως την όρισαν οι αιώνες. Αφετέρου όμως, ίσως και να πέτυχε να αποδείξει ότι ακόμα κι αν μεγαλώσεις σε ένα χωριό χωρίς παπά, δεν παύεις να πιστεύεις σε θαύματα και να τα απολαμβάνεις όταν συμβαίνουν.

ΥΓ: Αφιερωμένο από καρδιάς στους αδελφούς Αυγουστή και Βασίλη Βουραζέρη για τη συγκίνηση που μοιραστήκαμε το βράδυ του Επιταφίου.

Καλό Πάσχα, κ. Ν.

Σε συνάντησα ξανά μετά από πολλά χρόνια, ούτε θυμάμαι πόσα, 20,25, πάνω κάτω. Δεν άλλαξες πολύ,κύριε Ν. Έχασες αναπάντεχα τη σύντροφό σου, τα παιδιά σου μεγάλωσαν, ανοίχτηκαν στις ζωές τους. Βρεθήκαμε ξανά στους ίδιους ρόλους της νιότης μας, "ιδιοκτήτη"- ενοικιαστή, στο ίδιο σπίτι, που στέγασε μερικές από τις καλύτερες στιγμές της ζωής μου. Ήπιαμε έναν καφέ και τα είπαμε. Και ξαφνικά, με είδα μέσα από αντικατοπτρισμούς αντίστροφους 30 χρόνια πίσω. Και τι παράξενο, για πρώτη φορά δεν ήμουν μια φιγούρα γραφική, ξένη. Μπορούσα να θυμάμαι τα συνθήματα, τις μαραθώνιες πορείες, τη νεανική αδιαλλαξία, την αστείρευτη ελπίδα σε έναν άλλο κόσμο, χωρίς τη γνωστή στυφή γεύση ενός ανεκπλήρωτου ονείρου. Για πρώτη φορά, εδώ και 25 χρόνια πόνεσα γι' αυτά που είχα αφήσει πίσω μου,πολύ πριν γκρεμιστεί εκείνο το μοιραίο τείχος. Δεν τα αντικατέστησα, κ. Νίκο, απλώς έμαθα κι εγώ να ζω χωρίς ελπίδες και οράματα. Και πάνω που τα είχα θάψει όλα κάτω από πολλά κυβικά σκεπτικισμού, αμφισβήτησης, απόρριψης, βρέθηκα κάτω από τη δική σου στέγη, να μην ξέρω πού να κρύψω την ένδειά μου.
Κατεβαίνεις ακόμα σε πορείες, πορεύεσαι συνειδητά στα ίδια ιδεολογικά μονοπάτια, συμμετέχεις όπου σε καλεί το κόμμα,οι παλιοί σου σύντροφοι. Δεν κλείνεις όμως την πόρτα σου σε αποσυνάγωγους. Δε ρωτάς γιατί και πώς. Δεν κριτικάρεις, δεν απορρίπτεις. Η αλληλεγγύη για σένα έχει όνομα. Τη λένε Λαρίσα, τον άντρα της Γιούρα και έχεις διδάξει τα παιδιά τους με την ίδια ζέση που εκείνοι φροντίζουν εσένα και το σπίτι σου. Και η κομματική σου ταυτότητα έχει όνομα και ζει σε έναν ξενώνα με γέρους συντρόφους που περιέθαλψες με την επιστημονική σου ιδιότητα. Η γηραιά αγωνίστρια που προτίμησε να ζήσει εκεί, αν και έριζαν για πάρτη της ένα σωρό ανιψιές, φαίνεται να είναι το πρότυπό σου.
Πάει καιρός που τα πρότυπά μου δεν βρίσκονται στον κόσμο σου. Από δω κι από κει τα μαζεύω από τα σοκάκια σαν η μάνα τα άτακτα παιδιά. Δεν περίμενα ότι ένα από αυτά με περίμενε στο παλιό φοιτητικό μου σπίτι.
Στο σπίτι σου.
YΓ: Αυτό εδώ για να σου ευχηθώ που δεν πρόλαβα φεύγοντας

Τεστ αφωνίας

Το τελευταίο διάστημα, μια σοβαρή λαρυγγίτιδα με κατέστησε πιο άφωνη κι από ψάρι. Συνειδητοποίησα λοιπόν ότι η φωνή είναι πολύ πιο σημαντική από όσο πιστεύει ο πολύς κόσμος. Έμπαινα στην τάξη και προσευχόμουν να μη χρειαστεί να βάλω τις φωνές. Έτσι, φρόντιζα να είμαι πολύ διαλλακτική και φιλική, να μην ελέγξω αν έχουν κάνει εργασίες κι αν έχουν διαβάσει, ώστε να μην μπω στον πειρασμό να γκαρίξω και ακουστεί αυτός ο πνιγμένος βρυχηθμός που ήταν πια η φωνή μου. Σαν λιοντάρι που πάει να κατατροπώσει τη ζούγκλα και ξαφνικά ακούγεται σαν βραχνιασμένο γατί. Μια χαψιά θα το κάνουν τα θηρία.
Πώς κάνεις μάθημα χωρίς φωνή; Εξαρτάται. Από την τάξη, το μάθημα και τις ικανότητές σου στην παντομίμα. Εγώ το τρίτο δεν το έχω εξασκήσει. Να σκεφθείτε ότι προσπαθούσα να κάνω μια άσεμνη χειρονομία στους συναδέλφους που δήλωναν ευτυχείς από την αφωνία μου, και δεν ήξερα να την κάνω σωστά! Πήρα μερικά μαθήματα από μερικούς πρόθυμους, αλλά πάλι η χειρονομία μου ήταν πιο ασυνάρτητη κι από τα ελληνικά εκείνου του αξέχαστου Γκμοχ. Κάτι σαν: "Να πάτε όλους πηδήσετε"
Επομένως, αφού δεν τα κατάφερνα στη στοιχειώδη μιμόγλωσσα που την ξέρει κι ο τελευταίος καμένος χούλιγκαν, τι ελπίδες είχα να ανταποκριθώ στο υψηλό γλωσσικό επίπεδο ενός Σοφοκλή, ενός Ευριπίδη; Πώς να δείξεις με χειρονομίες το "έρως ανίκατε μάχαν" ή το "εγώ είμαι η Ελένη, μια καλή και τίμια γυναίκα, με παρεξηγήσατε...";
Κατέφυγα λοιπόν στη βοήθεια των μαθητών μου. Ό,τι και να πεις για τους μαθητές είναι οι μόνοι που δεν πανηγύρισαν με την αφωνία μου. Αν και στην τάξη επικρατούσε άκρα του τάφου σιωπή-γιατί και οι ίδιοι "παρασύρονταν" και ψιθύριζαν σαν κι εμένα- στην πραγματικότητα δούλευε σαν κυψέλη. Ανέπτυξα μια πολύ εποικοδομητική αλληλογραφία με τον καθένα χωριστά, περνώντας από θρανίο σε θρανίο. Ένα ιδιότυπο chat με τα δικά τους δεδομένα. Έτσι ο καθένας είχε την ευκαιρία να μου απαντήσει σε ερωτήσεις φτιαγμένες στα μέτρα του και να ανεβάσει το σκορ του, ανάλογα με τη γρηγοράδα και την αποτελεσματικότητά του στο γραπτό λόγο. Ευτυχώς η αφωνία τελείωσε πριν να μεθοδευτούν επιβραδυντικές τακτικές.
Εντάξει με τους μεγάλους του λυκείου, αν εξαιρέσουμε κάτι χεράκια που πονούσαν από το γράψιμο, καλά τα πήγαμε. Με τα πρωτάκια στην ιστορία τι κάνουμε που, αν δεν μου κάνουν 20 ερωτήσεις τη μέρα, μαραζώνουν; Ε, μ' αυτά κατάλαβα πως δεν είναι και τόσο απαραίτητο τελικά το βασικό εργαλείο της φωνής για έναν δάσκαλο με πρόθυμους μαθητές. Ο πίνακας έγινε πεδίο ανταλλαγής πληροφοριών, αποριών, σπαζοκεφαλιών. Ένα γήπεδο έγινε που όλοι έπαιζαν μπάλα και εγώ παρακολουθούσα σαν λουφαδόρος προπονητής.
Η αφωνία μου, λοιπόν, ήταν μια δοκιμασία για τους καλούς μου συναδέλφους, τον άντρα μου-που ακόμα με προτρέπει να μη μιλάω, ανησυχώντας προφανώς μην ξανακυλήσω- αλλά κυρίως για μένα την ίδια. Μου έδειξε ότι τίποτε δεν είναι δεδομένο στη σχολική τάξη και τίποτα αδοκίμαστο.
Αρκεί να ξέρεις από μπάλα.

Ομαδικές εργασίες στο Νέο Λύκειο : ένα πρότζεκ για δυνατούς λύτες

Οι ομαδικές συνθετικές εργασίες δεν είναι καινούριο φρούτο στην εκπαίδευση. Εδώ και χρόνια υπάρχουν στη σχολική ζωή, από τότε που κανείς δεν γνώριζε τη λέξη πρότζεκτ. Σχολικές εφημερίδες και περιοδικά, συλλογή λαογραφικού υλικού, έρευνα περιβαλλοντικών και ιστορικών θεμάτων, είναι μερικά από τα αντικείμενα που μας απασχόλησαν κατά καιρούς με τους μαθητές μου και είχαμε τη χαρά να συμμετέχουμε στην υλοποίησή τους. Στην πραγματικότητα, δεν υπήρξε ούτε μία χρονιά στη μέχρι τώρα πορεία μου, που να μην είχα κάποια ομαδική εργασία υπό την επίβλεψή μου, όπως και πολλοί άλλοι συνάδελφοι, χωρίς να μας υποχρεώνει κανείς. Τα οφέλη πολλά, αλλά ποτέ μέσα σ' αυτά δεν συγκαταλέγοταν ο βαθμός. Μπορεί η συμμετοχή να "μέτραγε" θετικά για την εικόνα του μαθητή, αλλά δεν κοστολογούνταν ούτε αυτή ούτε το αποτέλεσμά της. Κι έτσι το αποτέλεσμα, σαν το φαγάκι που γίνεται με κέφι και έμπνευση, έτρεφε μικρούς και μεγάλους και καμιά φορά μοιράζοταν και στον υπόλοιπο κόσμο.
Και τώρα η ομαδική εργασία γίνεται τυπικό υποχρεωτικό μάθημα, με δίωρη εβδομαδιαία διάρκεια και βαθμολόγηση ατομική και ομαδική. Μάλιστα, ακούστηκε από επίσημα χείλη ότι γίνεται ένα είδος "πτυχιακής", με αποφασιστικό ρόλο στην εισαγωγή στα ΑΕΙ.
Επομένως,οι μαθητές του Νέου Λυκείου καλούνται να μάθουν σε ηλικία 15 ετών: α) να συνεργάζονται, ενώ μέχρι τώρα όλη η εκπαίδευσή τους βασίζοταν στην ατομική επίδοση και αξιολόγηση, β) να ερευνούν κριτικά ένα θέμα, ενώ μέχρι τώρα παπαγάλιζαν, ως επί το πλείστον, έτοιμη γνώση και γ) να συνθέτουν ένα πόνημα που δεν είναι συρραφή των πηγών, αλλά εμπεριέχει τη δική τους άποψη, ενώ μέχρι τώρα δεν τους ζητήθηκε ποτέ να εκφράσουν αυτή την άποψη, αν ήταν διαφορετική ή αντίθετη από αυτήν του σχολικού εγχειριδίου. Κάλλιο αργά παρά ποτέ,θα μπορούσε να πει κάποιος, αλλά δεν θα έπρεπε τουλάχιστον να αρχίσει η καλλιέργεια αυτών των δεξιοτήτων από το δημοτικό σχολείο, προτού εξαρτηθεί από αυτές το μέλλον των μαθητών;
Επιπλέον, καθοριστικό στοιχείο για τη διεξαγωγή οποιασδήποτε συνθετικής εργασίας ατομικής ή ομαδικής είναι η παροχή μέσων, υλικών και χώρων. Σχολική βιβλιοθήκη, υπολογιστές, διαδίκτυο, φωτοτυπικό χαρτί, εργαστήρια, έξοδα και μέσα μετακίνησης, κάμερες κλπ. Μέχρι τώρα, αυτά όλα επαφίενται στον πατριωτισμό εκπαιδευτικών και γονέων των μαθητών. Για παράδειγμα, ένα ωραίο πρότζεκτ για την παιδική εργασία στην Αγγλία κατά το 19ο αιώνα, που δουλέψαμε με τους μαθητές μου στην Αθήνα, πριν από 4 χρόνια περίπου, χρειάστηκε τα λάπτοπ των μαθητών μου, τη σύνδεση και τους εκτυπωτές των γονιών τους, ακόμα και για την παρουσίαση στο σχολείο. Από Σεπτέμβριο λοιπόν θα πρέπει οι οικογενειακοί προϋπολογισμοί να συμπεριλάβουν και όλα τα προαπαιτούμενα για τις εργασίες, μια και τα σχολεία δεν θα είναι σε θέση ούτε φωτοτυπικό χαρτί να εξασφαλίσουν. Άλλωστε, μήπως έγινε μέχρι τώρα καμιά έρευνα για το πόσα σχολεία δεν διαθέτουν σοβαρή σχολική βιβλιοθήκη, ούτε υπολογιστές επαρκείς για τέτοιες δραστηριότητες;
Το πιο σημαντικό όμως για να λειτουργήσει επωφελώς για τους μαθητές αυτή η διαδικασία, όσο και να ακούγεται παράδοξο, είναι ο χρόνος.
Αν δεν έχουν χρόνο να ερευνήσουν στο σχολείο, να συσκεφθούν,να συνεργαστούν με τον επιβλέποντα καθηγητή, να γίνει ουσιαστική αυτή η επίβλεψη και η καθοδήγηση, δεν θα αποφύγουμε τις "έτοιμοπαράδοτες λύσεις", που σίγουρα θα μαγειρεύονται τώρα στα καζάνια της παραπαιδείας, ούτε θα γλιτώσουν οι λιγότερο εύποροι ή οι λιγότερο ευσυνείδητοι παιδαγωγικώς γονείς το φόρτο να "βοηθήσουν" τα βλαστάρια τους, για να πάρουν έναν καλό βαθμό στην εργασία.
Χρόνο όμως πού θα βρουν αυτά τα παιδιά; Ασφυκτικό το νέο πρόγραμμα, ένα δίωρο τη βδομάδα, δεν φτάνει ούτε για το ελάχιστο της δουλειάς και μόλις τελειώσει η σχολική μέρα, θα τρέχουν πάλι στα φροντιστήρια, για να ανταποκριθούν στις αυξημένες απαιτήσεις του Νέου Λυκείου. Και ο φαύλος κύκλος καλά κρατεί, με επαυξημένες τις περιδινήσεις του για τους μαθητές του Νέου Λυκείου.
Μήπως, όμως,όλα αυτά είναι μια αρχή, ένα μικρό βήμα για τον εκσυγχρονισμό της εκπαίδευσης, και εμείς οι βολεμένοι καθηγητές αντιστεκόμαστε και σ΄αυτό, όπως και σε κάθε αλλαγή, και θέλουμε να μείνουν όλα στο ίδιο τέλμα, που είναι ο βιότοπός μας;
Μπορεί.
Δοκιμάστε μας λοιπόν.
Αλλάξτε το τοπίο με μια απλή κίνηση: Καθιερώστε το ολοήμερο σχολείο. Για όλες τις βαθμίδες. Είναι προεκλογική σας εξαγγελία άλλωστε.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ακόμη και το πρόγραμμα του Νέου Λυκείου,που πάσχει σε πολλά,ακόμα και οι ομαδικές εργασίες και η αξιολόγηση θα βρουν χώρο και χρόνο να ανθίσουν. Γιατί κανείς δεν θα προλαβαίνει πια να πάει φροντιστήριο ή να κάνει ιδιαίτερα και γιατί κανείς δεν θα ανεχθεί να βγει αγράμματο το παιδί του από το σχολείο.
Όποιο σύστημα και να εφαρμόσετε, όσο συντηρείτε την παραπαιδεία ως αναγκαίο κακό, θα φαλκιδεύεται κάθε προσπάθεια ουσιαστικής αναγέννησης της παιδείας.
Εκτός αν έχετε και σεις κατά νου το επιχείρημα των προστατών της γουνοποιΐας: "δίνει δουλειά σε πολλές οικογένειες".
Ως πότε όμως μια τέτοια δικαιολογία θα εξαγοράζει τόσο αθώο αίμα;

Πρωταπριλιάτικο Νέο Λύκειο

Αχ, κυρία Υπουργέ μου, θερμά σας ευχαριστώ!
Το περίμενα χρόνια, αγωνιούσα, αλλά να που ήρθε στην κατάλληλη στιγμή.
Επιτέλους, οι μαθητές θα πάψουν να είναι παπαγάλοι. Γιατί; Μα, θα κάνουν εργασίες ομαδικές 2 φορές το χρόνο και θα τις βάζουν στο διαδίκτυο, για να μην τους τις κλέβουν!
Και τα φροντιστήρια θα καταργηθούν, γιατί τώρα θα μετράνε και οι επιδόσεις στο λύκειο, σε όλες τις τάξεις. Και ακόμη κι όταν θα μπαίνουν στο πανεπιστήμιο, πάλι θα δίνουν εξετάσεις για το πανεπιστήμιο!
Και αυτό το Νέο Λύκειο θα έχει 3 κατευθύνσεις, ενώ το παλιό είχε τρεις και θα αρχίζουν από τη Β΄Λυκείου, ενώ μέχρι τώρα άρχιζαν από τη Β΄Λυκείου.
Και τα παιδιά θα έχουν ελεύθερο χρόνο, γιατί τώρα τα μαθήματα θα μειωθούν και θα αυξηθούν μόνο οι ώρες των όσων απομείνουν.
Και θα είναι πιο μορφωμένα τα παιδιά, γιατί θα κάνουν μαθήματα μεγάλης εξειδίκευσης στο λύκειο, που ως γνωστόν προάγουν τη γενική παιδεία.
Α, και όλα αυτά πολύ αντικειμενικά και αδιάβλητα θα είναι, γιατί, ως γνωστόν, στα σχολεία και στα πανεπιστήμια δεν υπάρχουν παρά αδέκαστοι και αδιάβλητοι δάσκαλοι.
Το μυστικό για να τα καταλάβεις όλα αυτά με τη μία είναι εκείνο το καινούριο μάθημα που βάλατε στο Λύκειο, η Λογική. Μόλις μας το φέρατε, αμέσως έλαμψε ο νους μας και είδαμε το φως της γνώσης.
Διατελούμε ευγνώμονες