Με τον Μάνο Λοΐζο, το 1979

 Στον Άη Γιώργη στου Φαράλη, είδα το Μάνο Λοΐζο, τον Απρίλιο του 1979. Ήταν Δευτέρα του Πάσχα και είχε έρθει με την παρέα του Γιώργου του Δαρδανού από το Γαύριο. Κάθισε μαζί μας- ήμασταν μεγάλη φοιτητοπαρέα-σε μια αιμασιά, όπου είχαμε απλώσει όλα τα μετά- πασχαλινά εδέσματα, λαμπριάτη, γέμιση, κουλούρες, κόκκινα αυγά και… κουκιοφουρτάλια. Μου την είχε φτιάξει η μάνα μου με κουκιά φρέσκα, παραγωγής μας. Ξέφευγε ευχάριστα από το συνηθισμένο μενού των ημερών και έγινε ανάρπαστη. Ο Μάνος έφαγε με την ψυχή του, ήπιε το ντόπιο κρασί και τσούγκρισε με ένα αυγό που έγραφε επάνω ΚΚΕ. Τι χαρά είχε πάρει με αυτό το αυγό! Σαν παιδί χαιρόταν.  Μετά πήρε την κιθάρα. Μας τραγούδησε τον φαντάρο που θα κυκλοφορούσε σε λίγες μέρες με την Χαρούλα Αλεξίου.” Έλα στην παρέα μας, φαντάρε, κάτσε κι ένα ποτηράκι πάρε, ξέχνα στρατώνες και σκοπιές κι από το μπρούσκο της καρδιάς μας πιες”. Ήταν σαν να το έγραφε εκείνη τη στιγμή μόνο για να μας διασκεδάσει, εκεί και τότε:σε ένα χωράφι κοντά στου Φαράλη, τον Απρίλη του 1979.

 Πολύ νέοι για να γνωρίζουμε πως γράφαμε μια αγέραστη στιγμή  στη μνήμη μας και πολύ ανίδεοι για να κρατήσουμε έστω μια φωτογραφία από αυτήν.

Κάρωνας ή νάρθηκας, το ραβδί του Διόνυσου

 

Οι κάρωνες φέτος με ανάγκασαν να τους προσέξω. Καιρός ήταν να περάσουν το φράγμα της συνήθειας, της αξεχώριστης από το τοπίο εικόνας τους και να γίνουν ορατοί. Δεν αρκέστηκα να χαίρομαι τη λαμπερή παρουσία τους μέσα στον κάμπο, ήθελα να τους γνωρίσω. Τι όνομα είναι αυτό; Το γκούγκλαρα. Τίποτα. Δεν αναφέρεται πουθενά τέτοιο φυτό. Έψαξα σε καταλόγους μεσογειακών φυτών, μήπως αναγνωρίσω την εικόνα. Τίποτα πάλι. Απευθύνθηκα στον διαδικτυακό φίλο Ioannis Xanthos , που συνήθως ασχολείται με το ιδίωμα και άλλα θέματα τοπικού χαρακτήρα. Να είναι καλά, μου έλυσε την απορία (τι ωραία που ακόμα η γνώση δεν είναι μονοπώλιο της τεχνολογίας). Η κοινή ονομασία του κάρωνα είναι νάρθηκας. Ναι, όπως αυτό που βάζουμε όταν σπάσουμε το χέρι ή το πόδι. Ο ξερός και ελαφρύς κορμός του χρησίμευε για τη στήριξη των σπασμένων μελών στην αρχαιότητα και το όνομά του έγινε συνώνυμο με τα ορθοπεδικά στηρίγματα, αν και δεν έχει πια αυτή τη χρήση ο ίδιος. 

Είχε όμως κι άλλη χρήση στην αρχαιότητα. Ήταν συνδεδεμένος με τη διονυσιακή λατρεία. Όσοι ακολουθούσαν τον θεό και τιμούσαν το θεϊκό κρασάκι κρατούσαν νάρθηκα για ραβδί, για να στηρίζονται, όταν παραντουράνε, και να μην ανοίξουν κανένα κεφάλι μέσα στο μεθύσι τους, χρησιμοποιώντας το ραβδί τους σαν ρόπαλο.  Τόσο ελαφρύ ραβδάκι τι ζημιά να κάνει; Το στόλιζαν κιόλας με κουκουνάρια και κισσό και ήταν σύμβολο λατρείας. Θύρσο το έλεγαν.

Τώρα πώς κατέληξε στην Άνδρο να λέγεται κάρωνας αντί για νάρθηκας, είναι μια εύλογη απορία. Ψάχνοντας στο λεξικό της αρχαίας ελληνικής, βρήκα ως μόνη πιθανή εξήγηση τη σχέση του με το ρήμα καρώ (όω) που σήμαινε βυθίζω σε βαθύ ύπνο πιθανόν από κρασοκατάνυξη.

Μάλλον τον τιμούσαν παραπάνω οι αρχαίοι Ανδριώτες τον θεό Διόνυσο, όπως μαρτυράνε οι καρώνοι.