Νεοελληνική Γλώσσα Β΄ Λυκείου: Μερικές προτάσεις για τα βιογραφικά είδη

Πέρυσι η διδασκαλία της Γλώσσας στην Α΄Λυκείου πήγε καλύτερα από ποτέ. Ένας καινούριος τρόπος προσέγγισης μας απελευθέρωσε από τη συνήθη διδακτική πορεία τη συνδεδεμένη με το βιβλίο και τα κριτήρια αξιολόγησης του μαθήματος ενδοσχολικά και πανελλαδικά. Περιμένα, όπως ήταν φυσικό, τη συνέχεια στη Β΄Λυκείου, αλλά όπως πολλά καλά πράγματα στην ελληνική εκπαίδευση, σταμάτησε άδοξα και αναιτιολόγητα. Απογοητεύτηκα κι εγώ, όπως και άλλοι συνάδελφοι, και προσπάθησα να μην απογοητεύσω και τα παιδιά, που είχαν αποκτήσει τόσο καλή εμπειρία από το περυσινό μάθημα και είχαν δει στην πράξη να βελτιώνεται ο λόγος τους και να απελευθερώνεται η έκφρασή τους, όσο ποτέ άλλοτε.

 Στην αρχή της χρονιάς η ενότητα Είδηση έτσι κι αλλιώς δεν νοείται εκτός επικοινωνιακού πλαισίου διδασκαλίας και όλες οι εργασίες έχουν ένα αντίκρυσμα στην πραγματική ζωή και στα ΜΜΕ που την απεικονίζουν και την διαμορφώνουν. Τώρα όμως τα πράγματα δυσκολεύουν. Η Βιογραφία δεν είναι εξ ορισμού μέσα στις ανάγκες έκφρασης και επικοινωνίας των μαθητών, αν εξαιρέσουμε ίσως το cv ή την συστατική επιστολή, κι αυτά έχουν μια μορφή τόσο τυποποιημένη που δεν προσφέρεται, νομίζω, για ιδιαίτερα δημιουργικές προσεγγίσεις. Σκέφθηκα λοιπόν να επαναπλαισιώσω κατά κάποιο τρόπο τη διδασκαλία της ενότητας θέτοντας στόχο την παραγωγή συγκεκριμένων κειμένων από τους μαθητές με βιογραφικό ή αυτοβιογραφικό περιεχόμενο.

Για αρχή, τους ζητήθηκε να φέρουν στην τάξη 4-5 φωτογραφίες τους από διαφορετικές ηλικίες, να γράψουν λεζάντες για καθεμία και να τις παρουσιάσουν στην τάξη. Είχαμε έτσι πολύ ενδιαφέρουσες αυτοβιογραφικές παρουσιάσεις που, επειδή τα παιδιά αυτά μεγάλωσαν μαζί, αλληλοσυμπληρώθηκαν και συνέθεσαν μια συλλογική αυτοβιογραφία όλης της τάξης.

Το επόμενο βήμα ήταν η συγγραφή βιογραφικών σημειωμάτων επιφανών και αφανών συντοπιτών τους. Από τον Θεόφιλο Καΐρη και την αδερφή του Ευανθία, στον γείτονά τους που η ζωή του για διάφορους λόγους έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον. Και στις δύο περιπτώσεις, τηρουμένων των αναλογιών, η ανθρωπογνωσία και η πατριδογνωσία που αποκομίζουμε συγκινητικά απρόσμενη και πολύ ευπρόσδεκτη.

Συνεχίζουμε με προσανατολισμό αυτή τη φορά στο μέλλον: Πώς βλέπουμε τον εαυτό μας σε 10 χρόνια; Τι βιογραφικό θα θέλαμε να έχουμε; Τι σπουδές, τι δουλειά, τι στόχους θα περιείχε ένα τέτοιο βιογραφικό; Δικαίωμα στο όνειρο; Όχι, υποχρέωση να βλέπουμε μπροστά, να βάζουμε στόχους, να οραματιζόμαστε ένα καλύτερο αύριο. Εντυπωσιακός ο ρεαλισμός και η ελπίδα που συνδύαζαν τα βιογραφικά των μαθητών, ούτε ανεδαφικά όνειρα, ούτε μίζερη αποδοχή της αδιέξοδης πραγματικότητας.

 Επόμενος στόχος η συστατική επιστολή:Τι θα έγραφε ο καθένας για τον διπλανό του σε μια τέτοια επιστολή, προκειμένου να τον βοηθήσει πχ στην εύρεση εργασίας ή στις σπουδές του; Πόσο καλά γνωρίζουμε τα προτερήματα και τις δεξιότητες του συμμαθητή μας, έτσι ώστε να μην του αποδώσουμε ανύπαρκτες αρετές ούτε να παραλείψουμε τα δυνατά του σημεία;

Στο επόμενο στάδιο με βάση το ερωτηματολόγιο μιας συνέντευξης, θα δοθεί η ευκαιρία να συνδυασθούν όλα τα προηγούμενα, με παραγωγή προφορικού λόγου, αυτή τη φορά.

 Το πρόβλημα είναι, βέβαια, ότι όλο αυτό θα καταλήξει σε μια εξέταση παλαιού τύπου με περίληψη, συνώνυμα-αντώνυμα, ερωτήσεις πάνω σε ένα κείμενο και μια έκθεση τύπου πανελληνίων.

 Κρίμα δεν είναι;

Οι φιλενάδες οι παλιές

Οι δυο παλιές φιλενάδες μεγάλωσαν μαζί σε ένα μικρό χωριό του νησιού που ούτε δρόμος ούτε ηλεκτρισμός το έφτασε μέχρι το τέλος της δεκαετίας του '70 σχεδόν. Τα παιδικά τους χρόνια γεμάτα, ξέχειλα, παιχνίδι. Παιχνίδι αδιάκοπο από διαβάσματα και σχολειά, που γέμιζε τις μέρες, τις εποχές, τα σπίτια, τις αυλές και τα δώματα, και κατέβαινε παραστημό- παραστημό μέχρι τον ποταμό, έτρεχε σε βρύσες και εκκλησιές και δεν σαλάγιαζε ούτε τις νύχτες, αφού όλο και κάποια βεγγέρα ή γιορτή θα τους έδινε την ευκαιρία να στήσουν το δικό τους κόσμο, δίπλα στις παρέες των μεγάλων. Πρώτη ανάμνηση μιας τέτοιας βραδιάς η γέννα του αδερφού της μιας, στα χοιροσφάγια. Η ετοιμόγεννη μάνα της να φωνάζει, άλλοι να τρέχουν για τη μαμμή κι άλλοι να προσπαθούν να αβγοκόψουν τη σούπα σε ένα καζάνι. Τα δυο κορίτσια τα είχε αναλάβει η μεγαλύτερη ξαδέρφη. Τους έδωσε τρία κόκκινα πραγματάκια να παίζουν (το ένα ήταν ένα μικρό σκουπάκι με κόκκινη λαβή, το άλλο ένα τσαντάκι, το τρίτο;). Καμιά δεν συμβιβάζονταν με καμιά μοιρασιά. Τα ήθελαν όλα τα κόκκινα και τα κλάματά τους ακούγονταν πιο δυνατά κι απ'της ετοιμόγεννης. Αυτό το βράδυ η μεγαλύτερη δεν ήταν ούτε τριών. Από τότε δεν ξανατσακώθηκαν ποτέ. Μερικοί άνθρωποι έχουν μια φυσική συνάφεια. Συνυπάρχουν χωρίς προσκόμματα, αλλά ούτε οι ίδιοι το εκτιμούν ιδιαίτερα. Τόσο φυσικό και αυτονόητο είναι. Σαν αναπνοή. Η μία από αυτές ήταν αγοροκόριτσο, πάλευε με τα αγόρια, ήθελε να κάνει τον καπετάνιο στο μεγάλο βράχο, τη Βαπόρα- αλλά μόνο μέχρι μάγειρας έφτασε- ήταν ατίθαση και γλωσσού και τα πήγαινε καλά στο σχολείο, χωρίς ωστόσο να αντιληφθεί εγκαίρως ότι έπρεπε να διαβάζει και στο σπίτι. Η άλλη πήγε μόνο στην Πρώτη γυμνασίου κι όταν έμεινε μετεξεταστέα, με μεγάλη ανακούφιση φόρεσε την ωραία ποδιά που της έραψε η μάνα της και επιδόθηκε με ζήλο στο νοικοκυριό. Κι από τότε αυτή η φιλία εξελίχθηκε συμπληρωματικά για την καθεμιά. Η νοικοκυρά προσγείωνε τη μαθήτρια στα παραδοσιακά έργα, στη γλύκα της σπιτικής ζωής, στην προσδοκία του γαμπρού και σε όλες τις ωραίες τελετουργίες που προετοιμάζουν τον ερχομό του:πανηγύρια, γιορτές, καλέσματα και επισκέψεις,κουτσομπολιά, κρυφομιλήματα και ατέλειωτες συζητήσεις μετά, αλλά και ωραία εργόχειρα για να φαίνεται η αξιοσύνη της νύφης. Τόσο, που ακόμα και η αρχικά ανεπίδεκτη στο κέντημα μαθήτρια κατάφερε να μάθει μια σταυροβελονιά και να φτιάξει κάτι χαριτωμένα καντράκια με γατάκια και λουλούδια, σαν αρχή μιας υποτυπώδους προίκας. Η νοικοκυρούλα, πάλι, άκουγε με ενδιαφέρον όσα της έφερνε η άλλη από το σχολείο,αποκτούσε εμπειρίες και ακούσματα πρωτόγνωρα για τον μικρόκοσμο του σπιτιού και δοκίμαζε έστω και δι'αντιπροσώπου τα καινούρια ήθη που σάρωναν τις αντιστάσεις της μικρής τους κοινωνίας. Γι'αυτό και αν δεν στο πει ότι πήγε μόνο μια τάξη στο γυμνάσιο, αποκλείεται να το καταλάβεις από τον τρόπο που σκέπτεται και μιλάει.Κάποτε όμως ήρθε η στιγμή να ακολουθήσει η καθεμιά το δρόμο της, αφού η μία πέρασε στο Πανεπιστήμιο, την ίδια εποχή που η άλλη έφτιαχνε το γάμο της. Δυο καθοριστικά γεγονότα για την υπόλοιπη ζωή τους, που φαινομενικά πια διέγραφε ασύμβατες τροχιές. Στην πραγματικότητα όμως ποτέ δεν απομακρύνθηκαν. Οι κλωστές που κλώθουν τα πρώτα μας βήματα στη ζωή είναι οι πιο γερές, όπως και οι πρώτες αγάπες. Δεν παλιώνουν ποτέ. Ακόμα στις συναντήσεις τους έχουν την ευκαιρία να βρεθούν για λίγο στην άλλη όχθη, σ' αυτό που δεν διάλεξαν και δεν έζησαν, αλλά ποτέ δεν θα είναι ξένο και άγνωστο γι' αυτές.